Beste collega,

Deze week zijn de Klassieke Olympiaden voor scholieren weer gestart! Dat betekent dat u vanaf nu de opgaven voor de eerste ronde kunt aanvragen. Deze ronde maken de leerlingen op school tijdens een lesuur en kijkt u na aan de hand van een correctiemodel. De opgave bestaat uit een mix van meerkeuze en openvragen over een ongeziene passage Latijn of Grieks. Voor Latijn is dat de opening van Lucretius' De rerum natura en voor Grieks een passage uit Apollodorus over Persephone. De scores van alle deelnemers worden verzameld door de organisatie.

De beste 50 leerlingen van Nederland en Vlaanderen worden geselecteerd voor de tweede ronde die in januari 2019 zal plaatsvinden. Hiervoor lezen de kandidaten een pensum en zij zullen over een passage centraal in Hilversum bevraagd worden. De beste drie van elke wedstrijd gaan naar de finale in april, waarin zij door universitaire docenten zullen worden bevraagd. De finalisten zijn verzekerd van een geldbedrag (100, 150 of 250 euro).

Deze pensa voor ronde 2 en de finale - dit jaar Lucretius voor Latijn en de homerische hymne Demeter voor Grieks - zijn ook zeer geschikt om onderdeel te laten zijn van het schoolexamen.

We nodigen alle leerlingen van Nederland en Vlaanderen van harte uit om mee te doen aan de Klassieke Olympiaden, een herculische beproeving!

Hieronder volgen de belangrijkste data op een rijtje:
8 november 2018 is de deadline voor het inzenden van de scores scholieren ronde 1
24 januari 2019 ronde 2 Latijn in Hilversum
30 januari 2019 ronde 2 Grieks in Hilversum
1 februari 2019 deadline voor het inzenden van de vertalingen volwassenen
6 april 2019 finale in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden

Uiteraard kunt u als docent ook mee doen aan onze wedstrijd voor volwassenen.

Blijf op de hoogte van de Klassieke Olympiaden:
U kunt ons ook op Facebook volgen: https://www.facebook.com/KlassiekeOlympiaden
Of gewoon via onze website: https://www.klassiekeolympiaden.nl

De Klassieke Olympiaden zijn een initiatief van de Vrienden van het Gymnasium, Vereniging Classici Nederland en het Nederlands Klassiek Verbond en worden financieel bijgestaan door Addisco Onderwijs, Atheneum Boekhandel, Eisma Edumedia, Hermaion, Historische Uitgeverij, Labrys Reizen, Primavera Pers, Staal & Roeland en Theatergroep Aluin. Speciale dank gaat uit naar het Gemeentelijk Gymnasium Hilversum en het Rijksmuseum van Oudheden voor het beschikbaar stellen van hun ruimtes.

1. De Klassieke Olympiaden zijn wedstrijden Latijn en Grieks voor scholieren en volwassenen. De commissie bepaalt en publiceert op de website en in de spelregels in welke vorm de wedstrijden gespeeld worden.
2. Voor scholieren zijn er drie rondes:
   
   1. ronde 1 wordt op school gespeeld en georganiseerd door de docent van de leerlingen die tevens het gemaakte werk corrigeert. De correcties dienen zoals in het correctiemodel te worden uitgevoerd, anders wordt de deelnemende school uitgesloten van de wedstrijd. Discussie over de juistheid van de antwoorden is niet mogelijk. In het correctiemodel van de lopende editie staat aangegeven voor welke datum de scores door de docent moeten worden ingestuurd. Inzendingen na de termijn worden niet verwerkt. Tevens staat aangegeven vanaf wanneer er inzage in de opgaven en antwoorden mag worden gegeven. De opgaven en antwoorden worden na afloop van ronde 1 gepubliceerd op de website.
   2. ronde 2: de beste veertig tot vijftig deelnemers per wedstrijd worden uitgenodigd voor de tweede ronde. Communicatie hierover vindt plaats via de docenten en de website. Leerlingen lezen zelf of met behulp van hun docent het pensum dat door de commissie is vastgesteld en op de website is gepubliceerd. Op een centrale locatie in het land worden de kandidaten schriftelijk bevraagd over de inhoud van het pensum en uitgedaagd creatief met het pensum om te gaan. Een werkgroep samengesteld door de commissie beoordeelt het gemaakte werk en wijst de drie finalisten per taal aan. Communicatie vindt plaats via de docent, de finalisten worden persoonlijk gemaild. Over de uitslag wordt niet gediscussieerd. De opgaven zullen zonder antwoorden gepubliceerd worden.
   3. ronde 3: de finalisten lezen zelf of met behulp van hun docent het finalepensum dat door de commissie is vastgesteld en op de website is gepubliceerd. Op een centrale locatie in het land worden zij mondeling bevraagd door docenten van de universiteit die tevens de uiteindelijke rangorde vaststellen. Er wordt alleen een verslag van de finalemiddag gepubliceerd en discussie over de uitslag is niet mogelijk.
3. Voor volwassenen worden via de verenigingsbladen en de website een Latijnse en een Griekse opgave beschikbaar gesteld. Deelnemers werken thuis aan hun vertaling waarbij het gebruik van hulpmiddelen is toegestaan, maar de ingezonden vertaling eigen moet zijn. De commissie selecteert een aantal vertalingen in de categorieën “classici” en “niet-classici” en legt deze aan externe beoordelaars voor. Deze wijzen de winnende vertalingen per wedstrijd en categorie aan. De winnende vertalingen zullen samen met een juryrapport op de website gepubliceerd worden en discussie over de uitslag is niet mogelijk.
4. Alle deelnemers tekenen bij de eerste ronde een verklaring op het antwoordenblad waarin zij akkoord gaan met de publicatie van hun naam op de website, in verenigingsbladen en mailingen. De docent verzamelt en bewaart deze verklaringen en de desbetreffende school van de leerling is verantwoordelijk voor de naleving van de AVG.
5. Alle kandidaten van ronde twee en de finale tekenen op de centraal georganiseerde wedstrijddagen een verklaring waarin zij aangeven dat zij akkoord gaan met de publicatie van hun naam en gemaakte foto’s tijdens de wedstrijden/finale op de website, in verenigingsbladen en mailingen.
6. Deelnemers/kandidaten die hun toestemming voor publicatie willen intrekken, kunnen daartoe een verzoek tot de organisatie richten. Dit verzoek zal altijd gehonoreerd worden.

Vandaag aan het einde de zomervakantie  heeft de organisatie van de Klassieke Olympiaden de pensa voor de tweede ronde geplubliceerd.

In september starten we weer met de Klassieke Olympiaden voor Latijn en Grieks. De eerste ronde bestaat ook dit jaar uit een grotendeels meerkeuzetoets op school. Dit jaar staat Lucretius bij Latijn centraal en de homerische hymne bij Grieks. Als docent kunt u vanaf 10 september de opgaven voor de eerste ronde aanvragen.

De beste kandidaten uit de eerste ronde gaan door naar de landelijke tweede ronde die in januari plaatsvindt. Hiervoor lezen de leerlingen vooraf een pensum dat inhoudelijk bevraagd zal worden en waaraan een creatieve schriftelijke opdracht gekoppeld wordt. Deze pensa zijn gepubliceerd en kunt u ook gebruiken voor het schoolexamen Latijn en Grieks. Bij Latijn lezen de leerlingen een passage uit het werk van Lucretius, waarin de filosoof het harde bestaan van de oerman beschrijft en uitlegt hoe de eerste vorm van een sociale samenleving is ontstaan. Het ontstaan van taal is hierin een onmisbare factor. Voor Grieks bieden we een passage uit de homerische hymnen aan. In de Hymne aan Demeter lezen de leerlingen over de mythe van Demeter en Persephone. Omdat voor beide talen ook de dactylische hexameter bekend wordt verondersteld, heeft de organisatie Powerpoints met uitleg over het scanderen van dit metrum beschikbaar gesteld.

Na de selectie van de beste drie per taal uit de tweede ronde strijden de finalisten in maart in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden om de geldbedragen van 250, 150 en 100 euro en de eeuwige roem.

Wij wensen uw leerlingen en u veel leesplezier!

De Klassieke Olympiaden zijn een initiatief van de Vrienden van het Gymnasium, Vereniging Classici Nederland en het Nederlands Klassiek Verbond en worden financieel bijgestaan door Addisco Onderwijs, Atheneum Boekhandel, Eisma Edumedia, Hermaion, Historische Uitgeverij, Labrys Reizen, Primavera Pers, Staal & Roeland en Theatergroep Aluin. Speciale dank gaat uit naar het Gemeentelijk Gymnasium Hilversum en het Rijksmuseum van Oudheden voor het beschikbaar stellen van hun ruimtes.

Beste collega's en leerlingen,

Op dit moment leggen wij de laatste hand aan de pensa voor het komend schooljaar 2018-2019. Dit jaar hebben we gekozen voor passages uit De Rerum Natura van Lucretius en de Homerische hymnes.

In de eerste ronde krijgen de deelnemers een mix van meerkeuze- en openvragen over een onvoorbereide passage die inhoudelijk aansluiten bij het gekozen thema. Voor de tweede ronde lezen de beste veertig tot vijftig deelnemers zelfstandig of op school een vastgesteld pensum. De beste drie per taal lezen voor de finale een tweede pensum en zij worden bevraagd door universitaire docenten.

De pensa omvatten de volgende passages:

• Latijn: Lucretius 5.988-1090 (pensum ronde 2) en 5.878-924 (finalepensum)
• Grieks: Homerische hymne Demeter r. 1-117 (pensum ronde 2) en r. 431-495 (finalepensum)

We nodigen de docenten van harte uit om bovenstaande pensa - ongeacht deelname aan de tweede ronde of finale - in de klas te lezen en op te nemen in het schoolexamen.

De wedstrijden gaan op 10 september van start.

Wij wensen iedereen een fijne zomer!

De Klassieke Olympiaden zijn een initiatief van de Vrienden van het Gymnasium, Vereniging Classici Nederland en het Nederlands Klassiek Verbond en worden financieel bijgestaan door Addisco Onderwijs, Atheneum Boekhandel, Eisma Edumedia, Hermaion, Historische Uitgeverij, Labrys Reizen, Primavera Pers, Staal & Roeland en Theatergroep Aluin. Speciale dank gaat uit naar het Gemeentelijk Gymnasium Hilversum en het Rijksmuseum van Oudheden voor het beschikbaar stellen van hun ruimtes.

Op 7 april vond in het Rijksmuseum voor Oudheden te Leiden de finale plaats van de Klassieke Olympiaden Latijn voor scholieren. De drie finalisten waren Laura Ruhé, Lieve de Putter (beide van het Vossius Gymnasium) en Sven Holtrop (Gemeentelijk Gymnasium Hilversum).

De drie finalisten waren overgebleven na twee voorrondes. Voor zowel de voorrondes als de finale lazen de leerlingen Latijnse teksten van de Romeinse geschiedschrijver Tacitus. De teksten van Tacitus gingen in alle rondes over keizer Tiberius. Tacitus’ verhaal over keizer Tiberius doet voor Game of Thrones niet onder. Tiberius heeft te kampen met jaloezie, overspel, moord en doodslag van familieleden en zijn beste vriend Aelius Seianus blijkt in werkelijkheid zijn grootste vijand.

De leerlingen die deelnamen aan de Olympiaden Latijn hebben zich in de snode plannen van deze Seianus verdiept. In de eerste ronde beantwoordden de leerlingen meerkeuzevragen, in de tweede ronde hebben ze uiteenlopende vragen beantwoord over een voorbereide passage, waarna zij konden kiezen uit twee creatieve schrijfopdrachten: fragmenten uit het dagboek van Tiberius of een briefwisseling tussen Tiberius en een goede vriend. Bij beide opdrachten was het voor de juryleden genieten hoe de leerlingen hun dagboekfragmenten of brieven voorzagen van stijlfiguren en verteltechnische middelen om de teksten te verfraaien. Bij de ene leerling heel bombastisch, bij de ander juist heel verfijnd!

In de finaleronde bespraken de drie finalisten, Laura, Lieve en Sven, twee teksten van Tacitus met twee universitair docenten, Suzanne Adema (Universiteit van Amsterdam) en Christoph Pieper (Universiteit Leiden). Uit hun laudatio van de kandidaten:
“We waren diep onder de indruk van de kennis en het begrip bij alle kandidaten van deze teksten van Tacitus. Tacitus is een moeilijke schrijver. Niet alleen de elliptische structuur van zijn zinnen is moeilijk, ook de vele mogelijke betekenislagen maken Tacitus’ bedoelingen zelfs voor geleerden lastig te doorgronden. Het vergt veel inlevingsvermogen en kennis van de context om Tacitus’ donkere kijk op de wereld door zijn woorden heen te zien schemeren, zeker als je een jongere van zestien/zeventien bent uit het voorspoedige Nederland in de 21^ste eeuw. Des te knapper dus dat de finalist

en uiteindelijk betekenis wisten te geven aan een brief van Seianus en het antwoord van Tiberius. Seianus vroeg Tiberius om de hand van zijn familielid Livia en Tiberius antwoordde dat hij zich daar niet over uit wilde laten, maar dat hij toch wel veel argumenten tegen zo’n verbintenis zag. De finalisten begrepen dat Tiberius hier natuurlijk eigenlijk NEE zegt. Sven noemde dit schijnbewegingen, Lieve herkende de manipulatie en Laura vond dit ronduit onheilspellend: als je een verzoek doet aan een keizer en hij weigert dat, is er reden tot grote angst.

Het gemak waarmee Laura Ruhé tot deze en andere interpretaties kwam, waren voor ons het bewijs van een bovengemiddelde kennis van het Latijn, haar uitstekende voorbereiding en goede vaardigheden omtrent tekstbegrip en interpretatie. Laura heeft de Klassiek Olympiaden Latijn 2018 voor jongeren dan ook glansrijk gewonnen!”

De geselecteerde passage is genomen uit Vitruvius' De Architectura en wel uit boek II, 2-4. In dit stuk lezen we hoe de architect Dinocrates uit Macedonië tot Alexander de Grote doordringt door zich op een heel bijzondere wijze uit te dossen. Hij wil hem namelijk een spectaculair ontwerp laten zien voor de Athosberg. Alexander is weliswaar gecharmeerd van dit plan, maar merkt op dat het logistiek niet haalbaar is. Toch vraagt hij hem in zijn gevolg te blijven omdat hij later van zijn diensten gebruik wenst te maken. Hij gaat met hem mee naar Egypte en ontwerpt voor Alexander de stad Alexandrië.

De commissie ontving in totaal zeventien vertalingen, dertien van classici en vier van niet-classici.

De commissie en de jury hebben deze met waardering en plezier beoordeeld. Een enkele viel op door mooie vertaalvondsten, andere gaven een correcte, degelijke weergave van de tekst, getuigend van een goede kennis van het Latijn (Saskia van der Lee) of gebruikten veel bijzinnen aan het begin van de zin, wat lastig lezen is (Bram Boers).

In de categorie niet-classici gaat de prijs naar C. Eimermann. Het juryrapport luidt: “De vertaling is handgeschreven en kan daardoor de indruk wekken ouderwets te zijn. De stijl is echter levendig en fris, de woordkeus doordacht en vaak raak, de zinnen lopen soepel en de tekst als geheel leest plezierig. Enkele mooie vondsten: de originele outfit van de man; bouwtekeningen; presentatie van dit plan. Een kleine bedenking is er misschien t.a.v. sommige wat belegen woorden: uwe doorluchtigheid, is functioneel, maar dat lijkt minder het geval voor: immers; doch; van zins is; dat het oordeel afwijzend moet luiden. Ook heeft de vertaler de neiging woorden iets te veel te herhalen: blik; van mening ben.
De vertaling bevat over het geheel genomen veel goeds en verdient naar het oordeel van de jury de prijs voor niet-classici."

"De originele outfit van de man leidde de aandacht van het publiek af, waardoor Alexanders blik op hem viel. Verbaasd als hij was, gaf hij bevel de ander de gelegenheid te geven naderbij te komen en vroeg hij hem wie hij was. De man zei: 'Ik ben Dinocrates,' en vervolgde: 'een architect uit Macedonië, die U ideeën aan de hand wil doen en bouwtekeningen wil voorleggen die de aandacht van Uwe Doorluchtigheid verdienen. Ik heb namelijk de Athosberg afgebeeld als een mans persoon, in wiens linkerhand ik de muren van een zeer uitgestrekte stad heb getekend, in zijn rechter- een spaarbekken om het water van alle rivieren die er op de berg ontspringen, op te vangen en verder naar zee af te voeren.'

Geboeid door de presentatie van dit plan, vroeg Alexander onmiddellijk of er in de omgeving ook landbouwgrond beschikbaar was om in de voedselbehoefte van de stad te kunnen voorzien. Daar hij concludeerde dat dit slechts mogelijk was met gebruikmaking van overzeese transporten, sprak hij: 'Dinocrates, ik krijg hier een uitstekend plan gepresenteerd, dat mij bijzonder aanspreekt, doch ik realiseer me dat voor iemand die van zins is ter plaatse een kolonie te stichten, het oordeel afwijzend moet luiden. Immers, evenmin als een pasgeboren baby gevoed kan worden zonder de melk van een voedster om volwassenheid te kunnen bereiken, net zo min kan een stad zich met tal van muren verrijken zonder dat ze beschikt over landbouwgrond en de producten daarvan en een groot aantal inwoners tellen, zonder de levensmiddelen om de bevolking mee te voeren.

Hoewel ik van mening ben dat het plan positief beoordeeld moet worden, ben ik toch van mening dat de locatie een negatief oordeel verdient; niettemin wil ik dat je me nu verder vergezelt, aangezien ik nog van je diensten gebruik denk te maken.'

Vanaf dat moment in Dinocrates niet meer van de zijde van de koning geweken en is hij hem tot in Egypte gevolgd. Toen Alexander aldaar een natuurlijke, veilige haven bespeurde, een perfecte stapelplaats voor de graanoogst van heel Egypte, mét daarbij de gigantische mogelijkheden van de rivier de Nijl, gaf hij opdracht de - naar hem zelf te noemen - stad Alexandrië te stichten.

Zo bereikte Dinocrates dankzij zijn physieke voorkomen en zijn uitstraling zijn prominente positie." (C. Eimermann)

In de categorie classici gaat de prijs naar Guido Kuijper. Het juryrapport luidt: “Trefzekere en levendige vertaling, die opvalt door fris hedendaags woordgebruik, een vlotte vertelstijl en een prima alinea-indeling. Ook de teksten in directe rede klinken natuurlijk en overtuigend. Fraaie vondsten zijn o.a.: geïntrigeerd; enthousiast; geweldige potentie. Wel heeft de vertaler op enkele punten iets te stevige ingrepen gepleegd. Zo bevat het slot van alinea 2 (in zee gestort- of zo u wilt geplengd) een onnodige dubbele vertaling van één werkwoordsvorm, waarvan de inhoudelijke rechtvaardiging ook niet duidelijk wordt. Het klinkt mooi , maar het staat er niet, de vertaler heeft een betekenislaag toegevoegd. Omgekeerd is: jouw werk zal mij nog van pas komen in al.4 niet koninklijk genoeg voor: ik zal (wil) gebruik maken van jouw diensten. Als geheel getuigt de vertaling van visie, durf en creativiteit. De paar oneffenheden worden ruimschoots gecompenseerd door de vele goed kanten. De vertaling steekt als geheel duidelijk uit boven de andere”.

Toen Dinocrates met zijn opvallende verschijning de aandacht van het publiek had getrokken, kreeg ook Alexander hem in de gaten. Geïntrigeerd beval hij de man de ruimte te geven om bij hem te komen.

De koning vroeg hem wie hij was. Hij zei: ‘Ik ben Dinocrates, architect, Macedoniër. Ik kom met plannen en ontwerpen, uw majesteit waardig. Kijk maar: de berg Athos heb ik in mijn ontwerp namelijk herschapen in de vorm van een beeld van een man. Vanuit zijn linkerhand laat ik de stadsmuren om een zeer ruim opgezette stad lopen. In zijn rechterhand ziet u een plengschaal die het water van alle riviertjes op de berg opvangt. Het water wordt vandaaruit in zee gestort -of, zo u wilt, geplengd.’

Alexander was enthousiast over het verhaal en het ontwerp. Hij vroeg meteen of er ook landbouwgronden omheen lagen, die konden voorzien in de vraag naar graan van de stad. Dat bleek echter alleen mogelijk door overzeese aanvoer.

Toen hij dat hoorde, zei hij: ‘Dinocrates, ik kijk geboeid naar de schitterende tekening van je ontwerp en deze bevalt mij zeer. Maar ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat iemand die op deze plek een kolonie sticht, uiteindelijk om die beslissing gehekeld zal worden.

Want kijk: een zuigeling moet gevoed worden; zonder de melk van een voedster kan hij zich niet verder ontwikkelen tot dreumes of peuter -laat staan tot volwassenheid. Op dezelfde wijze kan een stad zich niet ontwikkelen zonder akkers waarvan de oogst rijkelijk door de poorten wordt aangevoerd. Zonder een overvloed aan voedsel kan een stad geen groot inwonertal herbergen en zonder voorraden kan een stad haar bevolking niet onderhouden.

Maar: zo ongeschikt als naar mijn mening de locatie is, zo prijzenswaardig vind ik je ontwerp. En daarom wil ik dat je bij mij blijft: jouw werk zal mij nog van pas komen.’

Sindsdien is Dinocrates bij de koning gebleven en is hij met hem meegegaan naar Egypte. Daar ontdekte Alexander een plek met een van nature beschutte haven met geweldige commerciële potentie: centraal gelegen tussen de graanvelden van heel Egypte en met de grote voordelen van de enorme rivier de Nijl. Hij gaf Dinocrates de opdracht om op die plek de stad te bouwen die zijn naam draagt: Alexandrië.

En zo is Dinocrates tot zo’n aanzienlijke positie opgeklommen, op aanbeveling van zijn schoonheid en zijn rijzige gestalte.

De commissieleden danken alle inzenders voor hun inspanning en hopen dat u ook volgend jaar weer in groten getale de uitdaging aangaat!

Het stuk dat ter vertaling werd voorgelegd is van de zevende-eeuwse elegische dichter Tyrtaios, VIII, 1-38. Het fragment begint met het prijzen van moed en geeft adviezen voor het gedrag in de strijd, zoals: “Houdt daarom wijdbeens stand en zet je schrap met  beide voeten vast op de grond, je tanden bijtend in je lip. En laat je helmbos daarbij geducht boven je hoofd schudden.”

Er waren negen inzendingen, waarvan één van een niet-classicus.

Volgens het oordeel van de jury is de vertaling van de laatste, Jan van Baardewijk, “knap, maar wel wat weinig gedurfd en soms wat houterig. Knap, want het betreft een behoorlijk pittige tekst en toch zitten er geen echte fouten in. De kwalificatie ‘ietwat houterig en weinig gedurfd’ wordt veroorzaakt door de herhaalde weergave van αὐτοσχεδίην / σχεδόν als ‘het man tegen man gevecht’ en met de van niet al te veel lef getuigende standaardweergaven van de talloze imperativi met ‘moeten’”. Toch meent de commissie Jan te moeten bekronen met de prijs vanwege zijn “knappe, vrijwel foutloze vertaling”.

"Welaan. Onverschrokken moeten jullie zijn. Jullie zijn erfgenamen van de onoverwinnelijke Herakles. Weet dat Zeus zijn blik nog niet van jullie heeft afgewend.

Schrikken jullie toch niet van de vijandelijke overmacht en weest niet bang. Iedere man dient zijn schild recht tegen de voorvechters te houden. Het leven beschouwt hij als zijn vijand. De dood, de schaduwen van de dood, zijn hem lief als de stralen van de zon. Jullie weten dat de werken van Ares vreselijk zijn en tranen brengen. En jullie hebben het afschuwelijk handwerk van de oorlog goed geleerd. Gejaagd en opgejaagd, jong als jullie zijn, jullie hebben het allebei meegemaakt en tot verzadiging geproefd. Van degenen die naar het man tegen man gevecht en naar de voorvechters durven gaan en die bij elkaar blijven, van hen sterven er minder, en zij redden het krijgsvolk achter hen.

Maar van de mannen die de strijd uit vrees ontvluchten, is de heldenroem geheel verloren. Niemand zal ooit in staat kunnen zijn om de ellende te vertellen, die een man overkomt als hij zich zo schandelijk gedraagt. Zelfs in de moorddadige oorlog is het bezwaarlijk om van een man op de vlucht van achteren de rug te doorboren. Want het is een schande als iemand dood terneer ligt in het stof van achteren in de rug getroffen door de punt van een speer.

Iedere man moet zich schrap zetten en blijven staan met beide voeten stevig op de grond. Met zijn tanden bijt hij op zijn lip. Met de holte van zijn brede schild moet hij aan de onderkant de dijen en de schenen, en aan de bovenkant de borst en de schouders bedekken. In zijn rechterhand trilt hij zijn zware speer. De helmbos op zijn hoofd gaat huiveringwekkend heen en weer. Vechten moet geleerd worden door geweldige krijgsdaden te verrichten.

Buiten het bereik van de speren mag hij niet staan met het schild in de hand. Nee, iedere man moet naar het man tegen man gevecht gaan totdat hij er heel dichtbij is, en met zijn zware speer of met zijn zwaard de vijand verwonden en grijpen.Voet tegen voet geplaatst, schild schuurt schild. Helmbos raakt helmbos, helm raakt helm en borst raakt borst. Zo moet hij de vijand bevechten met het gevest van het zwaard in de hand of de zware speer.

En jullie, lichtgewapenden, moeten je onder een schild verschuilen en met enorme stenen werpen en gladgeschaafde speren naar de vijand slingeren, de één van hier, de ander vandaar, en jullie moeten op je plaats blijven dichtbij de zwaarbewapenden." (Jan van Baardewijk)

Van de vertalingen van de classici heeft die van Emgert Zondervan meteen een lichte voorsprong op de anderen door de gedurfde keuze voor een metrische weergave. Die keuze heeft echter ook nadelen: sommige elementen komen door dit keurslijf minder goed uit de verf. De vertaling van Yvonne Wittingen vertoont buitengewoon veel durf en zit vol verrassende keuzes en creatieve vondsten. Daarbij moet aangetekend worden dat de vertaalster zich hierin soms wel wat vergaloppeert. Het gebruik van “gewone” woorden schiet soms door, waardoor sprake is van stijlbreuk.

De vertaling van Guido Kuiper is naar het oordeel van de jury “uiteindelijk de beste vertaling. Deze vertaling paart een constant stijlregister in goed leesbare zinnen aan heel geslaagde vertaalvondsten. Het Nederlands volgt geen strak metrisch schema, maar het leest wel in een heel prettig ritme. Drie voorbeelden ter illustratie van deze kwalificaties: Het oxymoron ‘een bittere zegen’ voor ἀργαλέον is tegelijkertijd letterlijk en interpreterend en hetzelfde kan gezegd worden voor ‘verbijt je angst’ (χεῖλος ὀδοῦσι δακών). Verder is ‘een goed soldaat word je door…’ een bijzonder originele en trefzekere vertaling van διδασκέσθω πολεμίζειν.” De prijs voor Classici gaat dus naar Guido Kuiper.

"Kom op! Jullie stammen toch af van de onoverwinnelijke Herakles?
Zeus laat jullie nog altijd niet vallen; houd moed!
Het aantal vijanden zegt niets: vrees niet en vlucht niet.
Richt als één man je schilden op hun voorste linies,
Het leven verachtend, de zwarte demonen des doods
Koesterend als het geliefde licht van de zon.
Jullie weten hoe gruwelijk het werk van de tranenrijke Ares is,
Jullie zijn bekend met de furie van de harde strijd,
Jullie weten wat het is om te vluchten, om te achtervolgen;
Van beide kregen jullie, jongens, al meer dan je deel.
Degenen die moed houden, die de rangen gesloten houden,
Die op de voorste linies afgaan, man tegen man,
Sneuvelen zelden en zij behoeden het voetvolk achter zich.
Maar van wie vlucht is alle waardigheid verloren.
Niemand zou ooit in woorden kunnen uitdrukken hoeveel ellende
De man ten deel valt die in schande is vervallen.
Want het is een bittere zegen om in de moordende oorlog
De rug te doorboren van een man op de vlucht.
Onteerd is het dode lichaam dat in het stof ligt, dat van achter
In de rug is doorboord door de punt van een speer.
Nee: je moet standhouden: zet je goed schrap, wijdbeens,
Beide voeten stevig op de grond -en verbijt je angst.
Met de holte van je brede schild bedek je van onder je scheen-
en bovenbeen, van boven je borst en je schouders.
In je rechterhand moet je je angstaanjagende speer zwaaien,
En boven je hoofd schud je je dreigende helmbos.
Een goed soldaat word je door het verrichten van grootse daden;
Talm dus niet, buiten bereik van pijlen, achter je schild.
Nee: je moet eropaf gaan en van dichtbij de vijand bedwingen
Hetzij met je lange speer, hetzij houwend met je zwaard.
Zet jouw voet voor zijn voet en druk jouw schild tegen zijn schild;
Laat helmkam tegen helmkam, helm tegen helm,
Jouw borst tegen zijn borst beuken: zo moet je je vijand bevechten:
Het gevest van je zwaard in je hand of een lange speer.
En jullie, lichtbewapenden, zoek dekking achter hún schilden -
De één hier, de ander daar- en werp je grote stenen
En slinger je scherpe spiesen naar de vijandige rangen
En blijf in je positie, dichtbij de hoplieten." (Guido Kuiper)

Op zaterdag 7 april 2018 vond in het Rijksmuseum van Oudheden de finalemiddag en prijsuitreiking van de zesde editie van de Klassieke Olympiaden plaats. Aan deze herculische wedstrijd doen scholieren met Latijn en/of Grieks mee en ook volwassenen, zowel classici als niet-classici, werken aan vertalingen.

De Klassieke Olympiaden startten In september voor de scholieren met een opgave die op school werd gemaakt. Voor Latijn werden de leerlingen bevraagd over een passage uit het werk van Tacitus en de docenten stuurden 434 scores in, waarvan de beste 64 werden uitgenodigd voor een tweede ronde. Bij Grieks betrof het een Griekse samenvatting van de tragedie Andromache van Euripides en hieraan deden 190 leerlingen mee. De beste 58 werden ook in Hilversum uitgenodigd voor de tweede ronde. De leerlingen lazen thuis of in de les over de macht van Seianus aan het hof van keizer Tiberius en over Andromache die na de Trojaanse oorlog meegenomen wordt door de zoon van Achilles naar Griekenland. Eind januari werden zij op het Gemeentelijk Gymnasium Hilversum ondervraagd op inhoud en uitgedaagd met creatieve opdracht: schrijf twee fragmenten uit het dagboek van Tiberius naar aanleiding van de moord op Drusus of schrijf een briefwisseling tussen Tiberius en Seianus. De kandidaten voor Grieks moesten een column over de verhouding man-vrouw of dialoog voor een alternatieve passage in de tragedie schrijven  De beste drie van elk vak lazen nog een finalepensum in de lijn van het pensum van de tweede ronde.

Inmiddels hadden ook de volwassenen zich gebogen over de vertaalopgaven: de passage voor Latijn was van Vitruvius uit zijn werk De Architectura. De commissie had gekozen voor het stuk waarin de architect Dinocrates uit Macedonië tot Alexander de Grote doordringt door zich op een heel bijzondere wijze uit te dossen. Hij wil hem namelijk een spectaculair ontwerp laten zien voor de Athosberg. Alexander is weliswaar gecharmeerd van dit plan, maar merkt op dat het logistiek niet haalbaar is. Toch vraagt hij hem in zijn gevolg te blijven omdat hij later van zijn diensten gebruik wenst te maken. Hij gaat met hem mee naar Egypte en ontwerpt voor Alexander de stad Alexandrië. De passage voor Grieks was afkomstig uit het werk van de zevende-eeuwse elegische dichter Tyrtaios. Het fragment begint met het prijzen van moed en geeft adviezen voor het gedrag in de strijd, zoals: “Houdt daarom wijdbeens stand en zet je schrap met  beide voeten vast op de grond, je tanden bijtend in je lip. En laat je helmbos daarbij geducht boven je hoofd schudden.”

Tijdens dè finalemiddag trad Theatergroep Aluin op met hun voorstelling Medea die sommige leerlingen en docenten in den lande al eens gezien hadden, maar die zeker de moeite waard is om nog eens te zien. Op indringende wijze weten de acteurs het verhaal van Medea die door haar man Jason wordt ingewisseld voor een jongere prinses over te brengen. Aansluitend sprak Christiaan Caspers, docent klassieke talen aan het Murmelliusgymnasium in Alkmaar, over die een nacht in Pompeii. Uiteraard gaat het om de uitbarsting van de Vesuvius in 79 na Chr., maar in het bijzonder over het toerisme dat vanaf het einde van de 18e eeuw deze opgravingen ging bezoeken. De spreker sloot hierbij aan op een novelle van de Franse schrijver Théophile Gautier getiteld Arria Marcella (1852).

De finalisten moesten ondertussen nog uitmaken wie in aanmerking kwam voor de eerste, twee en derde prijs en werden daarom uitgebreid mondeling ondervraagd door een jury van universitaire docenten: bij Latijn waren dit Christoph Pieper (Universiteit Leiden) en Suzane Adema (Vrije Universiteit Amsterdam) en bij Grieks Hugo Koning en Casper de Jonge (beiden verbonden aan de Universiteit Leiden). De volwassenen konden in de tussentijd genoten van het programma. De juryleden voor zowel de scholieren als de volwassenen waren onder de indruk van de geleverde prestaties.

De uitslag:

Volwassenen Grieks
Guido Kuiper (classicus)
Jan van Baardewijk (niet-classicus)

Volwasenen Latijn
Guido Kuiper (classicus)
C. Eimermann (niet-classicus)

Jongeren Grieks

1. Yelle Tanesha (Stedelijk Gymnasium, Schiedam)
2. Cato Dijkhuizen (Adelbert College, Wassenaar)
3. Martin Lelarge (Maerlant-Lyceum, Den Haag)

Jongeren Latijn

1. Laura Ruhé (Vossiusgymnasium, Amsterdam)
2. Sven Holtrop (Gemeentelijk Gymnasium, Hilversum)
3. Lieve de Putter (Vossiusgymnasium, Amsterdam)

De juryrapporten zullen binnenkort op de site van de Klassieke Olympiaden gepubliceerd worden.

Voor nu gaat de commissie verder met de voorbereidingen voor het schooljaar 2018-2019. De opgave voor de eerste ronde kan in september opgevraagd worden, de pensa voor de tweede ronde proberen wij voor de zomervakantie te publiceren. Ongeacht de deelname aan de tweede tonde zijn deze pensa ook geschikt om in het SE-programma van klas vijf op te nemen.

De Klassieke Olympiaden zijn een initiatief van de Vrienden van het Gymnasium, Vereniging Classici Nederland en het Nederlands Klassiek Verbond en worden financieel bijgestaan door Addisco Onderwijs, Atheneum Boekhandel, Eisma Edumedia, Hermaion, Historische Uitgeverij, Labrys Reizen, Primavera Pers, Staal & Roeland en Theatergroep Aluin. Speciale dank gaat uit naar het Gemeentelijk Gymnasium Hilversum en het Rijksmuseum van Oudheden voor het beschikbaar stellen van hun ruimtes.

Tot volgend jaar!

Van overal zijn ze gekomen, Emmen, Deventer, Schiedam,– noem maar op. Veertig leerlingen Grieks hebben de tweede ronde bereikt van de Olympiade Grieks 2017/2018. De meesten kwamen in kleine groepen en in begeleiding van een docent, maar ook die jonge held uit Den Haag die zijn school in zijn eentje en zonder begeleider vertegenwoordigt.

Nadat het GGH twee weken eerder al de tweede ronde van de Olympiade Latijn heeft mogen herbergen, waren op 24 januari 2018 de Griekse atleten te gast. Voorzichtig en terughoudend in het begin, het is immers een onbekende omgeving, maar na het eerste gedeelte met vragen over een tekstpassage uit de tragedie Andromache van Euripides was dat volledig verdwenen. Met ongeveinsd zelfbewustzijn en een ontspannen lach kwamen ze het na vijfenzeventig minuten het pauzelokaal binnen. De scandeervraag was best lastig, toch? Was dat nou wel of niet een korte lettergreep aan het begin van het tweede vers? Daarna de tweede, creatieve helft. Een column schrijven of een dialoog tussen Andromache en Hekabe in de stijl van Euripides in 500 worden. Gelukkig maar in het Nederlands. Na opnieuw vijfenzeventig minuten deden de handen wel een beetje pijn, maar in de gezichten stond wel een soort voldoening te lezen als de leerlingen op weg gaan naar huis. En misschien ook wat spanning. Wie mag er door naar de derde ronde?

Wij danken de rector en docenten Klassieke Talen van het Gemeentelijk Gymnasium Hilversum van harte voor hun gastvrijheid.

Woensdagmiddag 10 januari vond de tweede ronde van de Klassieke Olympiade Latijn plaats op het GGH.

Ruim veertig zeer gemotiveerde leerlingen kwamen uit het hele land bijeen in de hoop een plaats in de finale te bemachtigen. Als eerste gingen ze aan de slag met vragen over voorbereide teksten. Na een korte pauze konden ze aan de slag met een vrijere opdracht. Hierin werd werd hun creatieve brein uitgedaagd. Zo konden ze zich onder andere inleven in keizer Tiberius door een stukje van zijn dagboek te schrijven.

Op 24 januari zijn de kandidaten voor de tweede ronde Grieks te gast op het Gemeentelijk Gymnasium Hilversum.

Wij danken de rector en docenten Klassieke Talen van het GGH van harte voor hun gastvrijheid.