Beste collega’s,

Zoals beloofd zouden wij proberen voor de kerstvakantie meer duidelijkheid te geven over de wijze waarop de tweede rondes van de Klassieke Olympiaden worden  afgelegd. De situatie na de persconferenties van afgelopen dinsdag en zaterdag is behoorlijk somber en onzeker. Daarom houden we er rekening mee dat de tweede rondes niet op het Spinoza Lyceum in Amsterdam kunnen worden afgenomen, maar net als vorig jaar op de eigen school onder verantwoordelijkheid van de eigen docent worden gemaakt.. Wel willen we vasthouden aan de vastgestelde afnamedata vrijdag 21 januari (Latijn) en woensdag 26 januari (Grieks) 2022.

Vanwege de onzekere situatie hebben we besloten alvast een alternatief digitaal scenario voor te bereiden  waarbij we gebruik maken van Exam.net. Wellicht dat dit platform bij sommige collega’s en kandidaten bekend is, maar we stellen graag iedereen vooraf in de gelegenheid om hiermee kennis te maken. Daarom hebben we de opgave Grieks van vorig jaar klaargezet op www.exam.net en deze kan met de examensleutel nT2pGG opgevraagd worden.

Wanneer de opgave is opgevraagd, krijgt de kandidaat deze te zien. Er verschijnt ook een tekstverwerker waar de antwoorden kunnen worden ingevoerd. Omdat er nogal eens geciteerd moet worden, is de Griekse tekst links beschikbaar als bron. Deze tekst kan geselecteerd, gekopieerd worden en in de tekstverwerker geplakt worden. Wij vragen iedereen dit vooraf eens te proberen. Omdat het lezen van een tekst op het scherm niet altijd prettig is en het niet mogelijk is zaken te onderstrepen of te markeren, zullen we vooraf de passage die bevraagd wordt naar de docenten per email versturen. Zij kunnen deze dan afdrukken en aan de kandidaten bij de afname beschikbaar stellen. Bij Grieks zal zich de situatie voordoen dat de kandidaat een zin of enkele woorden zal moeten omzetten van een enkelvoud naar meervoud of andersom en zal er gescandeerd moeten worden. Bij deze vragen zullen aanwijzingen gegeven worden zodat de kandidaat dit zo makkelijk mogelijk kan doen. Aan het eind van de sessie dient de kandidaat het examen in (aangegeven links in het scherm).

Tijdens de afname zullen wij ook via de lerarenchat in Exam.net en via een noodnummer bereikbaar zijn in geval van problemen.

Uiterlijk zaterdag 15 januari zullen wij communiceren over de definitieve wijze van afname. Aan leerlingen die op de wedstrijddata ziek, in isolatie of quarantaine zijn, zullen we maatwerk bieden om toch deel te kunnen nemen.

De organisatie van de Klassieke Olympiaden

De eerste ronde van de Klassieke Olympiaden 2021-2022 loopt ten einde en dat betekent traditiegetrouw dat de opgaven voor de volwassenen worden gepubliceerd.

De wedstrijd Grieks omvat een passage uit de Ajax van Sophocles. Uit dit verhaal over vernedering en waanzin kozen we het fragment waarin Ajax afscheid neemt van zijn zoontje. De scène doet denken aan Hectors afscheid van Astyanax, maar legt tegelijk de nadruk op hoezeer de koppige, harde Ajax verschilt van de warme, heroïsche Hector.

Voor de wedstrijd Latijn is gekozen voor een fragment uit de Saturnalia van Macrobius Ambrosius Theodosius (ca. 400 n. Chr.). Macrobius voert, in de traditie van het Symposium van Plato, een aantal vrienden ten tonele die gesprekken voeren over de meest uiteenlopende onderwerpen. In het gekozen fragment gaat het gesprek over Ianus.

Een winnende vertaling voldoet aan een aantal voorwaarden. Eerst en vooral moet de brontekst uiteraard correct geïnterpreteerd zijn, waardoor we een juiste inhoud lezen. Daarnaast is de doeltekst ook een aangenaam leesbare en meeslepende tekst, waarbij de sfeer van het origineel bewaard blijft. Zorgvuldige woordkeuze en doordachte zinsbouw dragen bij tot een literair waardevolle Nederlandse tekst.

De jury verwacht een vertaling waarbij de vorm van het origineel op een of andere wijze tot uitdrukking komt. Bewerkingen en creatieve eigen versies van het verhaal worden uitgesloten. In een Nederlandse vertaling wordt met alle elementen van de originele tekst iets gedaan, en staan in principe geen toegevoegde elementen, anders dan vanuit de noodzaak van het Nederlandse taaleigen. Als model voor literaire vertalingen kan men denken aan vertalingen in boekvorm zoals recent uitgegeven bij Athenaeum - Polak & Van Gennep, Historische Uitgeverij, Damon, Uitgeverij P enz.

U kunt uw vertaling per e-mail inzenden tot 14 januari 2022 naar het adres: klassiekeolympiaden@gmail.com. Wilt u bij het inzenden vermelden of u classicus bent of niet en van welke vereniging (NKV, VCN, VVG) u lid bent?

De verenigingen stellen naast eeuwige roem, die de winnaars van deze Klassieke Olympiaden ten deel valt, prachtige prijzen in de vorm van boeken beschikbaar.

Klik hier voor de opgaven van dit schooljaar.

Beste collegadocenten,

Het schooljaar 2021-2022 is op een vrij normale manier gestart en vergelijkbaar willen wij de Klassieke Olympiaden dit jaar starten: gewoon met de eerste ronde op school. We hebben en houden goede hoop dat de tweede ronde weer centraal in het land afgenomen kan worden en dat ook de finale dit jaar feestelijk gevierd kan worden. Mocht dit alles toch anders moeten, dan hebben we daar inmiddels ook de nodige ervaring in opgedaan. We gaan 'gewoon' weer op zoek naar de beste gymnasiasten voor de vakken Latijn en Grieks in Nederland en Vlaanderen.

In de eerste ronde maken de leerlingen op school tijdens een lesuur een opgave en die wordt door de vakdocent aan de hand van een correctiemodel nagekeken. De leerlingen krijgen over een ongeziene passage Latijn of Grieks een mix van meerkeuze- en open vragen. De scores worden vervolgens ingezonden naar de organisatie en op basis daarvan worden de beste 40 tot 50 kandidaten per taal geselecteerd voor de tweede ronde.

Dit jaar staan de Klassieke Olympiaden in het teken van Suetonius’ Divus Iulius voor Latijn en het epos Werken en dagen van Hesiodus voor Grieks. Voor de tweede ronde en de finale zijn pensa samengesteld die de kandidaten zelfstandig of met klasgenoten (in de les) moeten voorbereiden. Deze pensa vindt u op onze website (www.klassiekeolympiaden.nl) en zijn ook zeer geschikt om onderdeel te laten zijn van het schoolexamen. Begin januari zullen de geselecteerde leerlingen worden onderworpen aan de tweede ronde, waarin zij bevraagd worden over de inhoud van de gelezen stof. In principe vindt deze tweede ronde plaats op een centrale plaats in Nederland; de werkstukken worden gecorrigeerd en beoordeeld door de organisatie en op grond daarvan worden voor beide vakken drie leerlingen uitgenodigd voor de finale die plaatsvindt in het Rijksmuseum van Oudheden. De finalisten zullen door universitaire docenten worden ondervraagd en zijn verzekerd van een geldbedrag (100, 150 en 250 euro) en eeuwige roem.

We nodigen alle leerlingen van Nederland en Vlaanderen van harte uit om mee te doen aan de Klassieke Olympiaden, een herculische beproeving!

Hieronder volgen de belangrijkste data op een rijtje:

• vanaf nu aanmelden voor de eerste ronde
• 17 november 2021 deadline inzenden scores ronde 1
• begin januari 2022 ronde 2 Latijn en Grieks
• 12 maart 2022 finale in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden

Uiteraard kunt u als docent ook mee doen aan onze wedstrijd voor volwassenen. De opgaven worden in oktober 2021 gepubliceerd en de vertalingen moeten voor 14 januari 2022 worden ingezonden.

U kunt uw school aanmelden voor de eerste ronde door te mailen naar klassiekeolympiaden@gmail.com.

Blijf op de hoogte van de Klassieke Olympiaden
U kunt ons ook op Facebook volgen:
https://www.facebook.com/KlassiekeOlympiaden
Of gewoon via onze website:
https://www.klassiekeolympiaden.nl

Het finalepensum Latijn 2021-2022 is gepubliceerd. In dit pensum staan de capita 1-30 centraal van Suetonius’ levensbeschrijving van Julius Caesar. Helaas is het begin van dit werk over zijn leven verloren gegaan. Hierin zal hij de voorgeschiedenis van het Julische huis hebben beschreven. Ook het deel over Caesars eerste 14 levensjaren ontbreekt. In de capita 1-30 beschrijft hij Caesars leven tot aan het begin van de burgeroorlog in 49 v. Chr. 

Net voor de zomervakantie publiceren wij de pensa voor het schooljaar 2021-2022. Latijn staat in het teken van Suetonius en zijn keizerbiografie van Julius Caesar. De leerlingen lezen onder meer over de beroemde uitspraken die Caesar heeft gedaan en zijn wijzigingen die hij in de jaarkalender heeft gedaan. Ook zijn karaktertrekken en zucht naar weelde en luxe komen aan bod. Bij Grieks staat Hesiodus centraal die vertelt over verschillende tijdperken waarin de mens heeft geleefd en waar Zeus telkens om zijn moverende redenen een einde aan maakte. Zeus zal het recht in ere herstellen en de onrechtvaardigen straffen.

NB het finalepensum Latijn (capita 1, 4, 6-7, 25) wordt over enkele weken gepubliceerd.

Wij wensen iedereen een fijne zomer!

In de negende Klassieke Olympiade Grieks stond het Symposium van Lucianus centraal. In dit werk, waarover meer in het verslag van de finale, wordt een huwelijksdiner beschreven waarbij een aantal filosofen aanwezig is. In de eerste ronde die op de eigen school plaatsvond, kregen de leerlingen 24 vragen over de passage (ongelezen) over de binnenkomst van een niet uitgenodigde filosoof van de Cynische school. De vragen, voor een groot deel meerkeuze, waren van grammaticale, inhoudelijke en cultuurhistorische aard. Op grond van de door de docenten ingestuurde scores werden 52 leerlingen uitgenodigd voor de tweede ronde. Voor deze ronde lazen de leerlingen 96 regels uit het werk, waarin beschreven wordt hoe een niet-uitgenodigde Stoische filosoof een brief laat brengen waarin hij zijn ongenoegen uit, en welke reacties daarvan het gevolg waren.

Gebruikelijk is dat deze ronde centraal wordt afgenomen in januari, wat vanwege de pandemie, dit jaar onmogelijk bleek. Deze tweede ronde werd daarom ook op de eigen school afgenomen en bovendien pas in de tweede week van maart. Mede daardoor namen uiteindelijk 36 leerlingen deel.

Het eerste deel van de tweede ronde bestond uit het beantwoorden van vragen bij de gelezen tekst. Niet alleen grammatica, stijl en de inhoud van de tekst kwam voorbij; ook etymologie maakte deel van de toets: wist u dat de woorden ‘farmaceut’, ‘gynaecoloog’ en ‘xenofobie’ alle een Griekse oorsprong hebben?

Voor het creatieve gedeelte van het examen heeft een deel van de leerlingen beschreven hoe zij de gelezen passage zouden willen verfilmen. Dat leverde ook een aantal mooie tekeningen op. Bij de andere keuzemogelijkheid schreven leerlingen met Lucianus als herkenbaar voorbeeld een 21e-eeuws Symposium, hetgeen een aantal fraaie ruzies over allerlei hedendaagse onderwerpen opleverde.

Uiteindelijk werden op grond van het totaal van de tweede ronde drie kandidaten uitgenodigd voor de finale. Omdat de feestelijke finale in april helaas niet kon doorgaan, hebben de juryleden zich wederom bereid verklaard tot een online-gesprek.

Hieronder volgt hun verslag.

Voor de finale Grieks moesten de drie kandidaten deze keer een passage voorbereiden uit Lucianus’ Symposium, ook bekend onder de titel Lapithen en Centauren. Het werk van Lucianus van Samosata (125-180 n. Chr.) wordt traditioneel gerekend tot de Tweede Sofistiek, de culturele beweging van rondreizende intellectuelen tussen de eerste en derde eeuw n. Chr. Kenmerkend voor deze periode is het nadrukkelijke teruggrijpen op de Griekse literatuur van de archaïsche en klassieke Griekse periode. Lucianus’ Symposium is daarvan een goed voorbeeld. De titel alleen al lijkt te verwijzen naar het beroemde Symposium van Plato. Net als bij Plato portretteert Lucianus een gezelschap van geleerde feestgangers, die intellectueel met elkaar wedijveren. Maar waar het bij Plato allemaal redelijk netjes blijft, daar loopt het bij Lucianus finaal uit de hand. De filosofen van zijn Symposium, die behoren tot verschillende Hellenistische scholen (Stoa, Epicurisme, Cynisme, en de Peripatos) vliegen elkaar letterlijk in de haren, en slaan de schedel in van de bruidegom bij wiens huwelijk zij te gast zijn. Daarnaast vertonen de filosofen grensoverschrijdend gedrag dat in het #MeToo-tijdperk ongenoemd moet blijven. Behalve naar Plato verwijst Lucianus ook naar andere bekende teksten: hij citeert verzen uit Homerus’ Ilias, waardoor de strijd tussen de filosofen een epische kleuring krijgt. En hij citeert verzen die voorkomen aan het slot van verscheidene tragedies van Euripides. Met alle intertextuele allusies creëert Lucianus een absurdistisch theater waarin de filosofen te kijk worden gezet: niet alleen houden zij zich niet aan hun eigen voorschriften (de Stoicijnen beheersen zich allerminst, maar geven zich juist over aan allerlei driften), maar ook blijken zij, ondanks al hun disputen, bar weinig van elkaar te verschillen.

De kandidaten moesten een stuk van de tekst voorvertalen, partikels verklaren en lastige werkwoordsvormen benoemen. Maar ook werden zij uitgedaagd om deze Griekse tekst in de intellectuele en historische context van de Romeinse Keizertijd te interpreteren. Zoals gewoonlijk had de jury ook dit jaar weer twee verrassingen in petto. De kandidaten moesten enkele verzen uit Homerus vertalen, die door Lucianus in zijn Symposium werden aangepast. Hoe konden de verschillen worden verklaard? Daarnaast was er een visuele opdracht: wie kon de beeldengroep identificeren die het fronton van de Zeustempel in Olympia siert? Inderdaad: dit zijn de Lapithen en Centauren. Lucianus vergelijkt het gevecht tussen zijn feestende filosofen namelijk met de beroemde strijd die uitbrak bij het huwelijk van Peirithoös en Hippodameia. Daarbij lijken de filosofen eerder op de barbaarse Centauren dan op de beschaafde Lapithen.

Rest de vraag (ook voor de kandidaten) of deze tekst wel past bij het thema van de Week van de Klassieken 2021, ‘De inclusieve oudheid’. Het antwoord is nee: het gevecht van oude mannen met baarden, die zich zachtgezegd nogal vrouwonvriendelijk gedragen, is weinig verheffend. Maar het antwoord is misschien toch ook ja, zoals enkele kandidaten wisten te vermelden: de schrijver Lucianus kwam zelf uit Syrië en drijft hier de spot met een typisch Grieks verschijnsel, dat ook in de Romeinse Rijk bleef bestaan - het symposium en de twisten van intellectuele praatjesmakers. Deze blik van buiten toont dus op een bepaalde manier wel de enorme diversiteit van de antieke wereld.

Zoals ieder jaar werden de juryleden weer getrakteerd op een drietal mooie gesprekken met interessante kandidaten. Pepijn Neger (Stedelijk Gymnasium Breda) schoof als eerste aan. Hij liet tijdens het interview een grote gevoeligheid zien voor de tekst en de betekenis. Als een erudite fijnproever van het Grieks wist hij veel te vertellen over de politieke en maatschappelijke context van de tekst en legde hij uit hoe Lucianus’ verhaal duidelijk liet zien hoe arbitrair de verschillen tussen de filosofen zijn. De juryleden hadden daar veel waardering voor, net als voor het overduidelijke plezier dat Pepijn aan de tekst beleefd had.
De tweede kandidaat was Emma Vinkenoog (Spinoza Lyceum). Zij had de tekst uitstekend voorbereid en kon sneller door de tekst heen vertalen dan de juryleden konden lezen. Emma bleek een kei in vormleer, en bleek ook met het onverwachte stukje Homerus goed uit de voeten te kunnen. Ook Emma kon het Symposium goed in tijd en plaats situeren, en wist enkele fraaie inhoudelijke en formele overeenkomsten met Plato’s werk te noemen.
Ella Slot (Cygnus Gymnasium) sloot de rij. Zij kon niet alleen foutloos en vlot vertalen, maar maakte vooral indruk met de encyclopedische kennis van zo ongeveer alle realia in de tekst. Bovendien bleek zij in staat een welhaast wetenschappelijke introductie te geven op de Tweede Sofistiek en Lucianus. De juryleden waren daarvan zeer onder de indruk.

Uiteindelijk kwam de jury tot het volgende oordeel:

1. Ella Slot (Cygnus Gymnasium)
2. Emma Vinkenoog (Spinoza Lyceum)
3. Pepijn Neger (Stedelijk Gymnasium Breda

De jury wenst alle kandidaten geluk met hun mooie prestaties en verdiende prijzen!

Casper de Jonge
Hugo Koning

Bij de prijsuitreiking was ook een lid van de Olympiade-commissie aanwezig (Tinka Muthert van de VCN) die de gewonnen bekers via de online kanalen in elk geval alvast kon tonen. We hopen dat de finalisten van 2020 en 2021volgend jaar alsnog naar het RMO kunnen komen om met de jury en de finalisten van 2022 te proosten op hun welverdiende prijzen. 

Zoals gebruikelijk ontvangen de kandidaten een beker, een geldbedrag en een boekenpakket van de Athenaeum Boekhandel in Amsterdam. De wisselbeker zal het komend jaar in Amsterdam blijven staan. Het organisatiecomité zal uitzwermen om een en ander aan de leerlingen uit te reiken. Niet onvermeld mag blijven dat Emma Vinkenoog en Pepijn Neger ook deelnamen aan de finale Latijn.

Het organisatiecomité feliciteert de kandidaten van harte met het behaald resultaat en dankt de beide juryleden voor hun zeer gewaardeerde inzet en de wijze waarop zij nu al voor de 8e keer en voor de 2e keer online de finale vorm hebben geven.

In de negende Klassieke Olympiade stond Ovidius’ Ars Amatoria centraal. Dit dichtwerk is opgezet in de traditie van de antieke leerdichten, maar met als onderwerp de kunst van het beminnen. In het eerste boek geeft Ovidius de jongens tips hoe ze een meisje van hun keuze kunnen veroveren. In het tweede boek geeft hij adviezen hoe een jongen de relatie kan bestendigen. In het derde boek richt hij zich tot de meisjes en geeft hij hun tips om zo goed mogelijk voor de dag te komen om zo een gewenste jongen te verkrijgen. Zeker in deze tijden een werk dat sommigen de wenkbrauwen doet fronsen; mogelijk was dat ook in de oudheid al het geval en heeft dit werk er mede voor gezorgd dat keizer Augustus Ovidius uit Rome heeft verbannen.

In de eerste ronde die op de eigen school werd afgenomen, kregen de leerlingen een passage waarin Ovidius beschrijft hoe je het gekozen meisje kunt benaderen tijdens haar tocht in een draagstoel of wanneer ze ergens aan het wandelen is. Hierover werden 24 vragen gesteld, voor een groot deel meerkeuze, van grammaticale, inhoudelijke en cultuurhistorische aard.

Op basis van de ingestuurde scores werden 52 leerlingen uitgenodigd voor de tweede ronde. Voor deze ronde lazen deze leerlingen twee passages, samen 102 regels: het eerste deel uit het eerste boek over plaatsen, zoals het theater en het circus, waar een jongen gemakkelijk een geschikt meisje kan vinden en benaderen; het tweede deel uit het derde boek, waarin meisjes tips krijgen voor hun gedrag bij diners en bij het liefdesspel.

Gebruikelijk is dat deze ronde centraal wordt afgenomen in januari, wat vanwege de pandemie dit jaar onmogelijk bleek. Deze tweede ronde werd daarom ook op de eigen school afgenomen en bovendien pas in de tweede week van maart. Mede daardoor namen uiteindelijk 36 leerlingen deel.

In één van de creatieve opdrachten gingen leerlingen aan de slag om een verhaal te schrijven waarin een Romeinse man op zijn minst drie adviezen van Ovidius in praktijk brengt in een levensechte Romeinse setting. Bijzonder was de draai die sommigen aan het verhaal gaven: een jongen die afgepoeierd werd door een meisje dat ook Ovidius had gelezen, één met wie het meisje mee naar buiten ging om hem vervolgens aan haar vriend voor te stellen.

Andere leerlingen kozen voor de opdracht die aansluit bij de metoo-discussies: er wordt op tv een discussie gehouden over de vraag of Ovidius’ werk wel of niet op school of universiteit behandeld mag worden. Hiervoor mochten zij de discussie beschrijven tussen een voor- en tegenstander, wat fraaie staaltjes van retoriek opleverde.

Natuurlijk hebben de leerlingen ook hun kennis van het Latijn laten blijken in een toets over de gelezen tekst. Hierin werden vragen van uiteenlopende soort gesteld, van etymologie tot tekstinterpretatie en van grammatica tot actualiteit.

Uiteindelijk werden op grond van het totaal van de tweede ronde drie kandidaten uitgenodigd voor de finale. Omdat deze feestelijke finale in april helaas niet kon doorgaan, hebben de juryleden zich ook dit jaar bereid verklaard tot een online-gesprek.

Hieronder volgt hun verslag.

Op zaterdagmiddag 10 april 2021 vond de finale plaats van de Klassieke Olympiaden Latijn. Drie excellente kandidaten hadden zich ter voorbereiding verdiept in Ovidius’ Ars Amatoria: Kallista Komdeur van het Stedelijk Gymnasium Johan van Oldebarnevelt te Amersfoort, Pepijn Neger van het Stedelijk Gymnasium te Breda en Emma Vinkenoog van het Spinoza Lyceum te Amsterdam. Elke kandidaat kreeg gedurende een half uur de kans te laten zien wat hij of zij in huis had. De jury, bestaande uit Christoph Pieper van de Universiteit Leiden en Lidewij van Gils van de Universiteit van Amsterdam, was onder de indruk van de inzet en talenten van de drie kandidaten. Kallista was bijzonder goed voorbereid en wist haar gedegen grammaticale kennis goed toe te passen, ook bij een stukje ongeziene vertaling, waar ze zich direct nieuwsgierig en enthousiast aan wijdde. Pepijn maakte indruk met een prachtige voordracht van Ovidius, waarbij hij een onwaarschijnlijk groot gevoel voor metriek en inhoud wist te combineren. Daarnaast toonde hij zich een zelfstandige lezer van Ovidius’ verzen en liet hij zich met zichtbaar plezier verrassen door een nieuwe tekst. Emma gaf een voorbeeldige vertaling van de geselecteerde passage en ze wist metriek en formulering van Ovidius op knappe wijze te verbinden aan een eigen interpretatie. Het lukte haar bovendien de ongeziene passage uit de Remedia Amoris snel en foutloos voor te vertalen. Kortom, de jury heeft een zeer aangename middag doorgebracht met deze geweldige leerlingen en feliciteert graag de finalisten zelf, en hun familie en docenten met het niveau en plezier in Latijn dat zij al zo jong weten te behalen. Kallista behaalde de derde prijs, Pepijn de tweede. De winnares van 2021 is Emma Vinkenoog die we daarmee graag extra gelukwensen.

Bij de prijsuitreiking was ook een lid van de Olympiade-commissie aanwezig (Vera van de Ven van de VCN) die de gewonnen bekers via de online kanalen in elk geval alvast kon tonen. We hopen dat de finalisten van 2020 en 2021volgend jaar alsnog naar het RMO kunnen komen om met de jury en de finalisten van 2022 te proosten op hun welverdiende prijzen.

Zoals gebruikelijk ontvangen de kandidaten een beker, een geldbedrag en een boekenpakket van de Athenaeum Boekhandel in Amsterdam. De wisselbeker zal het komend jaar naar Amsterdam gaan. Het organisatiecomité zal uitzwermen om een en ander aan de leerlingen uit te reiken. Niet onvermeld mag blijven dat Emma Vinkenoog en Pepijn Neger ook deelnamen aan de finale Grieks.

Het organisatiecomité feliciteert de kandidaten van harte met het behaald resultaat en dankt de beide juryleden voor hun zeer gewaardeerde inzet en de wijze waarop zij voor de 2e keer online de finale vorm hebben geven.

Beste docenten,

Elk schooljaar leggen we alle deelnemende leerlingen nieuwe pensa voor als onderdeel van onze wedstrijden Latijn en Grieks. Deze pensa worden gemaakt voor leerlingen in de vijfde en zesde klas van het gymnasium, maar ook heel goede leerlingen uit de vierde klas kunnen meedoen.  De teksten zijn voorzien van inleiding, aantekeningen en commentaar. Er is geen vastgesteld tijdsbestek waarbinnen de passages gelezen moeten worden, maar voor een deelname aan de tweede ronde (na kwalificatie in ronde 1) adviseren wij de teksten voor begin januari afgerond te hebben.

U als docent nodigen we uit om deze pensa in uw schoolexamens Latijn en Grieks op te nemen. Omdat de Programma's van Toetsing en Afsluiting op sommige scholen een heel specifieke stofomschrijving moeten hebben, hebben we besloten om de onderwerpen voor de auteurs voor de komende jaren te publiceren.

In dit schema hebben we rekening gehouden met de vastgestelde examenteksten die de examenkandidaten moeten lezen. Ook houden we er rekening mee dat nogal eens in de vijfde klas een deel van het examenpensum van dat jaar wordt gelezen.

Schooljaar 2021-2022
Momenteel werken de commisieleden aan de volgende passages voor het komend schooljaar:

• Grieks Hesiodus' Werken en dagen: ronde 2 regel 106-201 en finale regel 213-273
• Latijn Suetonius Divus Iulius: ronde 2 een selectie uit de capita 31 t/m 82 en finale een selecte uit de capita 1 t/m 30

We streven ernaar de pensa voor 2021-2022 voor de zomervakantie te publiceren op onze website.

De commissie van de Klassieke Olympiaden

Vol goede moed zijn we in september gestart met de eerste ronde van de Klassieke Olympiaden Latijn en Grieks. 413 enthousiaste deelnemers wierpen zich op de ongeziene passage uit het werk van Ovidius waarin hij tips geeft om een leuk meisje te benaderen. Bij Grieks waren er 274 leerlingen die hun tanden zetten in een ongeziene passage van Lucianus' Symposium, waarin Alcidamas onuitgenodigd op een bruiloftsdiner komt.

We selecteerden vervolgens voor elk van beide talen de 52 beste kandidaten voor de tweede ronde in januari. Niet veel later trad de tweede lockdown in en de rest is geschiedenis. Geheel tegen onze gewoontes in hebben we de leerlingen niet centraal in het land kunnen ontvangen voor de tweede ronde en moesten zij noodgedwongen de opgaven op school maken. Alle werken werden ingescand en gemaild naar de organisatie en vanaf daar ging de beoordeling op de gebruikelijke wijze verder. We kozen de beste drie per taal om die virtueel door universitaire docenten te laten ondervragen. Met dat laatste hadden we tenslotte bij de vorige editie al ervaring opgedaan.

De wedstrijden voor volwassenen kwamen er dit jaar redelijk ongeschonden van af. De vertalingen werden altijd al ingezonden, maar helaas kon ook voor hen de huldiging van de krachtmeting niet plaatsvinden in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden.

Dat wat op zaterdag 10 april had moeten plaatsvinden tijdens De Week van de Klassieken, heeft inmiddels in zeer kleine, digitale kring plaatsgevonden. De winnaars zijn bekend!

Volwassenen Grieks:
Christiaan Caspers (classicus)
Ad van Dun (niet-classicus)
Adriaan Demuynck (aanmoedigingsprijs)

Zie voor meer informatie het juryrapport.

Volwassenen Latijn:
Christiaan Caspers (classicus)
Marieke Graumans (aanmoedigingsprijs)
er is geen prijs uitgereikt aan een niet-classicus

Zie voor meer informatie het juryrapport.

Jongeren Grieks:

1. Ella Slot (Cygnus Gymnasium, Amsterdam)
2. Emma Vinkenoog (Spinoza Lyceum, Amsterdam)
3. Pepijn Neger (Stedelijk Gymnasium, Breda)

Jongeren Latijn:

1. Emma Vinkenoog (Spinoza Lyceum, Amsterdam)
2. Pepijn Neger (Stedelijk Gymnasium Breda)
3. Kallista Komdeur (Stedelijk Gymnasium Johan van Oldebarnevelt, Amersfoort)

De juryrapporten voor de wedstrijden jongeren worden binnenkort gepubliceerd op onze website.

We feliciteren alle winnaars van harte. Zij ontvangen binnenkort hun prijzen per post of via de commissieleden die een bezoek aan de scholen brengen.

Als commissie gaan we - nu enige verlichting van de maatregelen in het vooruitzicht gesteld wordt en de vaccinatie op gang is gekomen - op vetrouwde voet aan de slag met de voorbereidingen voor de editie 2021-2022. Op het programma staan Suetonius voor Latijn en Hesiodus voor Grieks. Binnenkort zullen we de pensumbeschrijvingen voor de komende jaren op onze site publiceren.

De Klassieke Olympiaden zijn een initiatief van de Vrienden van het Gymnasium, Vereniging Classici Nederland en het Nederlands Klassiek Verbond en worden financieel bijgestaan door Addisco Onderwijs, Athenaeum Boekhandel, Eisma Edumedia, Hermaion, Historische Uitgeverij, Labrys Reizen, Primavera Pers, Staal & Roeland, Ta Grammata, Theatergroep Aluin en Uitgeverij P. Speciale dank gaat uit naar het Spinoza Lyceum Amsterdam en het Rijksmuseum van Oudheden voor het beschikbaar stellen van hun ruimtes.

Algemeen
De te vertalen tekst van dit jaar (Propertius 2,8) ziet er beschaafd en klassiek uit, maar vormt een wat bevreemdend geheel. De ik-figuur in het gedicht klaagt tegenover een vriend dat zijn meisje hem is afgepakt. So far, so good, maar vanaf r.13 wendt hij zich dan ineens tot dat meisje, in eerst verongelijkte, dan ronduit dreigende woorden, waarna hij schijnbaar uit het niets begint over Haemon op het graf van Antigone. In het slotstuk komen daar nog verhalen over Achilles bij, die onder druk van Amor van alles doet of laat gebeuren. Geen wonder dus, concludeert de ik-figuur, dat hijzelf het tegen Amor moet afleggen.

De oordelen van geleerden over het gedicht zijn niet mals. "There is no coherence", zeggen Butler & Barber (1966, 203), die het gedicht vervolgens doodleuk ophakken in drie losse stukken. Minder drastisch is de aanpak van Richardson (1977,2 32-235), maar die kan toch ook weinig goeds melden: "This is an immediate outburst of anger and dismay in which the poet is unable to marshal his thoughts and leaps from point to point with sudden unexplained shifts of attitude and address. The transitions are harsh, the examples awkward and farfetched; the language alternates between high rhetoric and abrupt, elliptical conversation" (232). Even verderop valt nog de kwalificatie "bursts of bombast" (233).

Postmoderne lezers oordelen al gauw wat milder over het gedicht. Misschien is de grilligheid juist opzettelijk. De rare sprongen en rauwe overgangen zijn mogelijk juist bewust gekozen om een door liefdesverdriet uit het lood geslagen ik-figuur op te voeren. Maar hoe vertaal je vervolgens zo'n eigenzinnig gedicht? Zoals altijd is er ook dit jaar weer een aantal inzendingen dat speciale vermelding of meer verdient.

De commissie ontving vijftien vertalingen van classici en vier van niet-classici. Van de werkstukken van de classici staken er vijf duidelijk boven de andere uit, bij de niet-classici werden er twee uitgekozen. Deze vertalingen werden per categorie anoniem aan de jury voorgelegd. Daarnaast was er nog een unieke vertaling die we bij de jury nomineerden voor een "originaliteitsprijs".

Categorie niet-classici
Bij de niet-classici waren er twee nominaties. Wim van Geldrop en Mieke van der Sluijs kozen beiden voor een weergave in proza in een gelijk aantal regels als het origineel (veertig). Hun weergaven zijn over het algemeen correct en evenwichtig. Bij beiden schieten enkele trefzekere wendingen eruit (bijvoorbeeld bij Wim van Geldrop: "de loser wint, zo draait het rad van de liefde" (8) en "blijf je arrogante woorden naar mijn kop slingeren?" (15-16) en bij Mieke van der Sluijs: "snijd me mijn hals maar af, des te meegaander zal ik als tegenstander zijn" (4). Maar de poëtische vormgeving van het origineel komt in beide versies toch wat tekort. De jury meent dit jaar geen prijs te kunnen toekennen in de categorie niet-classici

Categorie classici
De genomineerde inzendingen van classici besteden allemaal wel duidelijk aandacht aan de dichterlijke vorm.

Emgert Zondervan koos voor een weergave in twintig dubbelregels (parallel aan de twintig distischa van Propertius), in een jambisch ritme met respectievelijk zes en vier heffingen, een vorm die prima werkt:

"Grote leiders, vele heersers vielen; ooit
stond Thebe nog, was Troje groot"

De nogal rauwe overgang in r. 21 is weergegeven met "Wacht; stierf Haemon de Thebaan niet (...)". Vooral het toegevoegde "wacht" is een mooie oplossing.

Atze Keulen schreef een weergave in Nederlandse disticha die het origineel metrisch zo goed mogelijk volgen. Dat is een begrijpelijke keuze, die soms ook adequate verzen oplevert, zoals de volgende pentameters: "dansen mag zij op mijn graf, trappen op wat van mij rest" (20) en "laat hem maar schandelijk zijn, sterven zul jij niettemin" (28). Maar bij veel andere andere verzen (vooral pentameters) blijkt het klassieke, dactylische patroon niet echt bevorderlijk voor soepel Nederlands.

Bij Maurits Lesmeister is de poëtische vormgeving efficiënt en overtuigend: 60 regels, geordend in "coupletten" of eenheden van steeds drie regels van elk vijf heffingen (dus drie korte regels per distichon). Een voorbeeld:

"Het kan verkeren: alles is steeds anders.
Ook liefde kan verkeren. Wie ooit won
is nu verliezer: zo draait Amors wiel."

De vorm is doeltreffend en de vertaling over het algemeen in orde, met vooral een sterke slotstrofe:

"Dus is het soms een wonder dat ook ik,
die zoveel minder ben, in afkomst, wapens,
moet wijken voor de wetten van de liefde?"

Willemijn Pompe durfde nog wat verder te gaan. Zij dichtte in veertig sets van telkens twee korte regels met elk drie heffingen.

"Geen vijandschap zo fel
als haat uit liefde is
Sta mij naar 't leven, milder
vijand zal ik zijn."

Mooi in deze vertaling is ook regel 19 "Ze mag mijn schaduw stalken, / jagen op mijn schim..." en ook hier het slot: "Is het gek (...) als Amor mij / terecht totaal verslaat?" (uit r. 39-40). Wel kunnen de vele korte regels in een zo lang gedicht een tikje "kortademig" werken.

De vormgeving bij Christiaan Caspers is minder opvallend: geen verdeling in disticha, strofen of andere eenheden, de vertaling oogt in vorm als één geheel. De verzen zijn in een jambisch ritme met zes heffingen per stuk. Het begint klassiek en kalm:

"Uit mijn armen wordt m'n meisje me gestolen
en daar mag ik dan geen traan om huilen, vriend?
Niets is grievender dan onmin in de liefde:
steek je me dood, ik reken het je minder aan."

De klassieke toon klinkt hier zelfs een beetje dof en ongeïnspireerd. Maar kort daarna komt ineens de vaart erin:

"Koning, keizer, admiraal, de burcht van Thebe,
't fiere Troje – vallen doen ze allemaal..."

of even verder:

"Bitch! Ik zorgde voor je levensonderhoud!
Als een slaaf heb je me steeds behandeld; én maar
kankeren, altijd weer die arrogante bek.
Suïcidaal word ik ervan. 'Propertius: jong gestorven'…
Ha! Ze zou er nog om lachen ook.
Dansen op mijn graf en vloeken op mijn uitvaart,
jagen op mijn schim en schoppen naar mijn as."

En zo draaft de ik-figuur dan door, de verzen komen op stoom:

"Zelfmoord… zoals Haemon, Antigone's verloofde
harakiri pleegde op haar stervensplek
en zijn stoffelijke resten met de hare mengde,
zonder haar in Thebe niet meer thuis wou zijn..."

Ook het slot over Achilles is krachtig:

"Maar toen kreeg hij haar terug, met achterstallige rente
en bond prompt Hector aan zijn volbloed paardenspan.
Ik heb geen bronzen harnas en geen goddelijke
moeder - vind je 't gek dat de Liefde 't van me wint?"

Wat begint als een bedaagde vertaling ontpopt zich als een bruisend geheel, vol emoties, effectvolle ritmische storingen en fraaie, soms gewaagde vertaalvondsten, waarbij de tekst soms in de richting dreigt te gaan van een bewerking. Maar Christiaan Caspers is eigenlijk de enige die het onevenwichtige en hyperemotionele van Propertius' ik-figuur overtuigend tot uitdrukking heeft gebracht. Daarom wil de jury deze vrije versie voordragen voor de vertaalprijs in de categorie "volwassenen, classici".

Aanmoedigingsprijs
Een compliment gaat voorts naar vertaling Marieke Graumans, die een klassieke vormgeving in "disticha", inclusief de bekende inspringing, combineert met gloedvolle straattaal. De dichter, hier "Propz" geheten, drukt zich dan bijvoorbeeld zo uit:

"Hoeveel presents heb ik je gegeven en wat een leipe raps heb ik voor je gemaakt!
En toch zei dat gemene wijf never 'I love you'.
Ik was tantoe veel jaren de weg kwijt,
kech, ik die jou stacks heb gegeven?
Ben ik door jou ooit als een man gezien? Of blijf je maar
doorgaan te zaniken en te zeiken?
Zul jij zo jong dood gaan, Propz?
Val dood dan! Laat haar lachen om jouw dood."

Klinkt goed, en is consequent uitgewerkt. Wel blijft de vraag of de elitaire, geleerde Propertius zich ooit van deze vorm zou bedienen. Niettemin: een eervolle vermelding is hier verdiend!

De commissie feliciteert de genoemde vertalers en dankt alle inzenders voor hun werk en inzet. Ze hoopt ook volgend jaar weer vele, mooie en creatieve vertalingen tegemoet te kunnen zien.

Hieronder laten we u met veel plezier meegenieten van de winnende vertaling van Christiaan Caspers:

"Uit mijn armen wordt m'n meisje me gestolen
en daar mag ik dan geen traan om huilen, vriend?
Niets is grievender dan onmin in de liefde:
steek je me dood, ik reken het je minder aan.
Toezien hoe ze schuilt in andermans omhelzing?
Net nog was 't 'mijn meisje', nu niet meer van mij?
Alles is relatief; ja, ook in een relatie –
winner takes it all, het rad draait almaar rond.
Koning, keizer, admiraal, de burcht van Thebe,
't fiere Troje – vallen doen ze allemaal…
Al die cadeaus! Wat heb ik haar niet toegezongen!
maar 'Ik hou van je', dat kon er nooit van af.
Al die jaren was ik zogenaamd 'te gretig'…
Bitch! Ik zorgde voor je levensonderhoud!
Als een slaaf heb je me steeds behandeld; én maar
kankeren, altijd weer die arrogante bek.
Suïcidaal word ik ervan. 'Propertius: jong ge-
storven'… Ha! Ze zou er nog om lachen ook.
Dansen op mijn graf en vloeken op mijn uitvaart,
jagen op mijn schim en schoppen naar mijn as.
Zelfmoord… zoals Haemon, Antigone's verloofde
harakiri pleegde op haar stervensplek
en zijn stoffelijke resten met de hare mengde,
zonder haar in Thebe niet meer thuis wou zijn…
Geen ontkomen aan… ja! Sterven zal je, met me,
't bloed van twee zal druipen van dit ene zwaard.
Bah… 't Soort dood waar men in later tijd op neerkijkt…
Jammer dan: jij bent er niet meer, dood is dood.
Neem Achilles: vrouw gestolen, stond 'r alleen voor,
staakte de strijd, Trojaan of geen Trojaan.
Hij keek toe hoe Hector 't Griekse kamp brandschatte:
Griekse strijders, voortvluchtig, gestrekt op het strand;
Patroklos' lijk in het stof, zijn haardos ontsierd door korsten
bloed... Achilles stond terzijde en keek toe.
Alles liet hij gebeuren vanwege de schone Briseïs,
zo waanzinnig had zijn liefdesverdriet hem gemaakt.
Maar toen kreeg hij haar terug, met achterstallige rente
en bond prompt Hector aan zijn volbloed paardenspan.
Ik heb geen bronzen harnas en geen goddelijke
moeder - vind je 't gek dat de Liefde 't van me wint?"

Aansluitend kunt u ook de vertaling van Marieke Graumans lezenn die de aanmoedigingsprijs heeft gewonnen:

"Propz, Elegies 2-08

Mijn chickie, al zo lang mijn goede chickie, is van me gejat,
                en jij, m’n boy, verbiedt mij een potje te janken?
Geen haat is zo haatvol als die van een lover:
                Kill me dan, ik zal niet te veel haten.
Kan ik haar, huggend met een ander, zien?
                En is zij, die laatste nog mine was, niet meer mine?
Alles is maar aan het changen: de liefde gaat zeker hard:
                jij wordt gedist door de gedisten, zo rolt de liefde.
Grote mannen, grote tirannen zijn vaak kapot gegaan,
                En Londen was ooit Brex-in, en Ground Zero was ooit hoog,
Hoeveel presents heb ik je gegeven en wat een leipe raps heb ik voor je gemaakt!
                En toch zei dat gemene wijf never 'I love you'.
Ik was tantoe veel jaren de weg kwijt,
                kech, ik die jou stacks heb gegeven?
Ben ik door jou ooit als een man gezien? Of blijf je maar
               doorgaan te zaniken en te zeiken?
Zul jij zo jong dood gaan, Propz?
                Val dood dan! Laat haar lachen om jouw dood
Dat ze mijn brains binnendringt, dat ze voodoo met me doet,
                dat ze d’r billen schudt op m’n uitvaart, dat ze schijt in m’n urn!
Whut? Is niet H. of Th., toen hij zich hurted van opzij,
                met z’n eigen shank, neergedonderd op het graf van A.-zij?
En was het niet ashes to ashes and dust to dust voor de arme chick,
                zonder wie hij z’n TH.-crib niet binnen wilde gaan?
You can not escape: jij moet dood gaan met mij;
                Laat ons beider blood van the same shank druipen.
En zeker dat deze kill in the future disrespectvol is voor mij:        
                Zéker is deze dood disrespectvol, maar dood ga je toch.
Zelfs die famous Achilles, lonely, toen z’n chickie was gejat,
                accepted dat z’n shanks voor de ogen van de Trojanen lagen te chillen.
Hij had de Greco’s in een run op het strand gezien,
                en hij had de Griekse squad zien burnen door de fakkel Hector’s;
hij had een gehandicapte Patroclus gezien, op een hele lading zand,
                en hij had gezien dat hij daar met een bloody kapsel lag,
taking everything want ja, lekker wijf Briseïs:
                zo’n biggie is de haat om een gejatte chick.
Maar na een late punishment, is zijn krijgsgevangene resent,
                hij sleepte brave Hector met zijn Thessalic horses.
Aangezien ik veel inferieurder ben betreft moeder of shanks,
                is het dan strange, als de Liefde terecht mij conquert?