Juryrapport Grieks volwassenen 2012-2013

De vertaling Grieks, een passage uit de Moralia van Plutarchus, was niet zo eenvoudig te beoordelen. Het betreft een tekst die de titel 'de wanhoop van de Phokiërs' zou kunnen dragen. De Thessaliërs voerden namelijk oorlog met de Phokiërs en na heel wat executies over en weer besluiten de Phokiërs om hun eigen vrouwen en kinderen te omgeven met een enorme stapel hout en deze in brand te steken, zodra er Phokisch verlies dreigt. Bijzonder aan dit verhaal is dat het voorstel eerst aan de Phokische vrouwen en daarna aan de kinderen wordt voorgelegd en dat allen ermee akkoord gaan. Uiteindelijk blijkt de massale zelfmoord niet nodig: de Phokiërs verslaan de Thessaliërs in de buurt van Kleonai bij Hyampolis.

Voor de juryleden zat bij de beoordeling van de negen ingezonden vertalingen het venijn in het middenstuk: een lange zin met veel participia en infinitieven. De jury zag dat de deelnemers ieder op zijn eigen manier hadden geprobeerd om deze zin vorm te geven, waarbij vooral een vlotte, Nederlandse vertaling het streven was.

Bij de winnende vertaling is dit lastige stukje Grieks opgelost door alle zinnen af te laten hangen van het werkwoord ἔπεισε:

Hij overreedde de Phociërs om de confrontatie en het gevecht aan te gaan, de vrouwen bijeen te brengen, een grote hoeveelheid hout te stapelen en bewakers achter te laten aan wie zij de opdracht gaven het hout aan te steken en de lichamen te verbranden.

Met deze vertaling is het Grieks overeind gebleven, maar zijn tevens de snelheid en de opeenvolging van acties prima verwoord.

Vertalingen die bij de jury een glimlach op het gezicht toverden, waren bijvoorbeeld: 'sloegen tot moes' voor κατηλόησαν; als vertaling voor τὴν ὕλην ἀνάψαι 'het hout in vuurzee doen oplaaien'. Een prachtige openingszin, die zeer tot de verbeelding sprak, was: 'de Thessaliërs zijn verzeild in een ware knokpartij tegen de Phociërs'. U begrijpt wel dat gedachten aan Asterix en Obelix met dergelijke zinnen niet zo vreemd zijn.

De winnaar heeft zich van de anderen onderscheiden door kenmerken in het Grieks duidelijk overeind te houden in de vertaling: daar waar anderen πάντας bij ἄρχοντας καὶ τυράννους hadden vertaald ('alle magistraten en tirannen'), heeft de winnaar dit in overeenstemming met het Grieks praedicatief vertaald met 'hadden (hen) allemaal gedood'.

Een ander, onderscheid makend punt was de vertaling van ἐνέβαλον. De meeste deelnemers hebben zich door διὰ Λοκρῶν met een kluitje het riet in laten sturen en vertaalden het werkwoord ἐνβάλλω zodoende met marcheerden of trokken door. Het voorzetsel δία heeft hier geen enkele andere betekenis dan 'via': vervolgens deden ze op volle sterkte door het gebied van de Locriërs heen een inval in Phocis, zoals te lezen was in de winnende vertaling.

Het laatste punt dat de jury wil noemen alvorens de winnaar bekend te maken was de vertaling voor ἄν αἴσθωνται νικωμένους αὐτούς, waarbij velen onnodig voor het  perspectief van de tegenstanders kozen of voor de afgeronde handeling, zoals: 'zodra ze bemerkten dat ze overwonnen waren'. De winnaar daarentegen heeft het Grieks goed opgevolgd door dit stuk te vertalen met: als ze zouden bemerken dat zij aan de verliezende hand waren.

Voor de winnende vertaling geldt dat het een mooie, vlotte, goedlopende vertaling is, waarbij het Grieks op een mooie manier is weergegeven in het Nederlands: mevrouw Bik.