Dit jaar was de keuze gevallen op Lucretius. In de eerste ronde, die op de eigen school werd gehouden en door de docenten daar werd gecorrigeerd, werden de eerste twintig regels van Lucretius’ eerste boek (niet van tevoren gelezen) voorgelegd. De 24 - voor een groot deel meerkeuze - vragen hadden betrekking op grammatica, etymologie, cultuur-historie, stilistische middelen en natuurlijk ook tekstbegrip.
Op basis van de ingestuurde scores werden iets minder dan 50 leerlingen uitgenodigd voor de tweede ronde. Daarvoor konden zij zich voorbereiden door ongeveer 100 regels uit het 5e boek van Lucretius te lezen. In deze tweede ronde - in het Stedelijk Gymnasium Hilversum - werden de regels 999-1032 voorgelegd. De vragen varieerden van Zet dit vers om in het meervoud, Hieronder volgen twee vertalingen van deze regels, welke vind jij de beste en waarom, Vertaal deze vier verzen, een metriekvraag, Citeer twee antithesen uit deze regels en andere tekstbegripvragen tot een vraag over de filosofie van Epicurus en Lucretius en een vraag naar de betekenisrelatie tussen frustra en gefrustreerd. Er waren weer veel leerlingen die een prachtige prestatie leverden, dus ook hier was het tweede deel van deze ronde beslissend.
Lucretius is nog altijd actueel. Zijn beschouwing van het leven van de oermens en de constatering dat de agrarische revolutie de mens niet sterker gemaakt heeft zijn nog altijd springlevend; Harari bespreekt dit onderwerp in zijn veelgelezen boek Sapiens. Bij één van de creatieve opdrachten werd de leerlingen gevraagd een opiniestuk te schrijven over de kwestie of de mens niet beter af was geweest als hij zijn jager-verzamelaarbestaan nooit had afgezworen om boer te worden.
Björn de Ruiter (Coornhert Gymnasium Gouda) heeft prachtige parallellen weten te trekken tussen de historische blik van Lucretius en de hedendaagse, wetenschappelijke visie op de oermens. In mooi en helder Nederlands betoogt hij dat de prehistorische berenvanger misschien niet veel bezittingen had, maar wel een overzichtelijker en gelukkiger leven had dan de huidige administratie-admins: ‘Tegenwoordig bevinden we ons in een samenleving waarin alles snel moet, we ons bij voorkeur met zo ingewikkeld mogelijke taal uitdrukken en we tot overmaat van ramp in het oerwoud van verzekeringsmaatschappijen een passende zorgverzekering moeten zoeken. Uit deze vergelijking volgt de niet onterechte vraag: ‘Zijn we niet beter af als simpele zielen uit onze eigen historie?”
Slechts enkele leerlingen durfden de uitdaging aan te gaan om Lucretius’ filosofie in een modern, aantrekkelijk jasje te hijsen. De opdracht was om zijn werk populair toegankelijk te maken. Degene die hier het best in geslaagd is, Hanna de Koning (Stedelijk Gymnasium Schiedam), heeft een lied geschreven op de melodie van ‘Make you feel my love’ van Adèle, waarbij ze het originele rijmschema van dit lied heeft aangehouden. Het leven van de oermens was geen pretje:
‘Vroeger was het leven vreeslijk zwaar
Dieren aten je met huid en haar
Al die wonden, och, eheu, wat naar
Zo werkte de natuur …’
De mens uit Lucretius’ tijd heeft echter ook geen luizenleven:
‘Schepen vergaan nu op de woeste zee
Lachende golven sleuren mannen mee
Het zoute water, ooit was het gedwee
Zo werkt nu de natuur.’
Het was een genoegen om de werkstukken te bekijken en niet eenvoudig om drie kandidaten te selecteren voor de finale.
In de finale stonden 50 andere regels uit het 5e boek van Lucretius’ De rerum Natura centraal. In die regels betoogt Lucretius dat centauren en andere mythische wezens die uit verschillende diersoorten zijn opgebouwd, nooit hebben kunnen bestaan. Een moeilijke tekst die de kandidaten een grote uitdaging bood. Inzicht in dichterlijke aspecten, filosofische aspecten en natuurlijk de niet gemakkelijk verwoorde inhoud, daarvan moesten de kandidaten blijk geven.
De jury, bestaande uit twee universitaire Latinisten: Suzanne Adema (Universiteit van Amsterdam) en Christoph Pieper (Universiteit Leiden), had een moeilijke taak omdat de kandidaten lieten zien dat zij zich goed voorbereid hadden en alledrie bijzonder getalenteerd zijn..
Daarbij was de openingsvraag verrassend: stel je voor dat jij Lucretius bent, wat zou je dan moeten schrijven over een mythologisch wezen als de hippogrief of Cerberus. Daarbij moest op creatieve wijze de methode van Lucretius verwerkt worden in een goed antwoord. Een andere verrassing was dat de jury ook nog wilde weten of de kandidaten nog iets wisten van de tekst uit de tweede ronde over de ontwikkeling van de mensheid, het aanvankelijk gevecht om het leven en het ontstaan van gemeenschappen en van taal, waarbij Lucretius’ methode van observeren van de natuur leidend tot filosofische gedachten zo goed naar voren komt. Natuurlijk moest er ook vertaald worden en waren er vragen van grammaticale aard. Ook de metriek en variaties in de tekstoverlevering (de twee handschriften van Lucretius’ werk bevinden zich in Leiden) en de vraag hoe actueel Lucretius is, kwamen aan de orde.
Uiteindelijk is de derde prijs toegekend aan Eline van der Horst (Willem Lodewijk gymnasium, Groningen). Bijzonder is haar kennis van syntaxis en taalkundige termen (zoals: labialen) en haar persoonlijke verhouding tot de tekst, die zij ook goed gebruikt in haar eigen denken. Ook is de jury onder de indruk van de manier waarop Eline de tekst metrisch voorlas.
De tweede prijs is voor Björn de Ruiter (Coornhert Gymnasium, Gouda), een snel en zelfverzekerd denker die zich ook liet ontvallen: “ik hoopte al dat jullie dat zouden vragen.” Zijn filosofische kennis leidde tot een goed gesprek.
Dus is de eerste prijs gewonnen door Hanna de Koning (Stedelijk Gymnasium, Schiedam). Sterk in metriek (voorlezen zonder eerst te scanderen), overzicht over de tekst, goede toepassing, prima kennis van taal en inhoud, kortom over de hele linie staat zij het verst boven de stof.
Zoals gebruikelijk kregen alle kandidaten een beker, een geldbedrag en een boekenpakket van de Athenaeum Boekhandel in Amsterdam. De wisselbeker zal het komend jaar in Schiedam staan.
De commissie feliciteert de finalisten met de behaalde prijs en dankt de juryleden voor hun zeer gewaardeerde inzet.