Juryrapport Latijn volwassenen 2015-2016

Deze passage gaat over Liber (Bacchus), de zoon van Jupiter uit een buitenechtelijke relatie, die door een boze Juno met listigheid uit de weg wordt geruimd, als zijn vader op reis is. Hij wordt vermoord en in stukken gesneden. Zijn lichaamsdelen worden gekookt en opgegeten om elk spoor van de misdaad uit te wissen. Alleen het hart wordt door zijn zuster Minerva bewaard om de woede van haar vader te temperen.

Bij de beoordeling van de vertalingen heeft de commissie de hulp ingeroepen van een expert op dit gebied, Vincent Hunink. Voorafgaand aan zijn beoordeling had hij een paar opmerkingen:
“De geselecteerde passage is nogal bruusk gesneden uit een groter geheel. Aan de tekst vooraf gaan enkele zinnen ter inleiding op het onderwerp. Deze zijn eigenlijk nodig voor een goed begrip. Aan het einde is sprake van een actie van Minerva - zij bewaart het hart van de jongen-. Voor goed begrip van dit deel was extra informatie handig geweest. Pas verderop in de tekst blijkt namelijk dat het hart als een soort reliek in een standbeeld ter ere van Liber wordt opgenomen”.

De Klassieke Olympiadencommissie heeft besloten dit jaar een prijs toe te kennen aan een classicus en aan een niet-classicus.

De vertaling van de winnaar in de categorie classici: Guido Kuijper
“Levendige correcte vertaling in sprankelend Nederlands. Fraaie vondsten, bv voor “een menselijk lijk als maaltijd, een tot dan toe ongehoorde primeur.” Positief punt: structurering van de vertaling middels alinea’s Zeer positief punt: de vertaler heeft beide onvolkomenheden van de opgave als probleem onderkend en er bovendien een prima oplossing voor gevonden. In het tweede geval door een flinke ingreep in de vertaling niet te schuwen: ”Hoewel ze zelf medeplichtig was aan het vergrijp, wilde ze de zaak namelijk verraden”. Dat is in mijn ogen een volstrekt legitieme toevoeging om de logica van de tekst te behouden. Dat een minder drastische ingreep mogelijk was geweest ( bv “De zuster van Liber, die Minerva heette (ja, ook zij had meegedaan aan die misdaad), bewaarde…”) doet daaraan niets af. De vertaler bewijst zich in mijn ogen ook door zijn zorg voor de lezer, blijkens de aandacht voor de coherentie en logica van het verhaal: de ingreep aan het einde getuigt van inzicht en durf. Twee niet onbelangrijke eigenschappen voor een vertaler”.

De winnende vertaling van de niet-classicus: Christiaan van Andel Steenwijk
Deze bevat een aantal mooie vondsten. Een voorbeeld: Om te beginnen kocht ze de bewakers om met vorstelijke beloningen en geschenken, daarna posteerde zij haar handlangers, die Titanen genoemd werden, in de binnenvertrekken van het paleis en met een rammelketting en een kunstig gemaakte spiegel wist zij de kinderlijke onbevangenheid van de jongen zo te strikken, dat hij de koninklijke kamers verliet en door zijn jongensachtige nieuwsgierigheid naar de plek des onheils werd geleid. Met een zin als deze betoonde de heer van Andel zich een creatief vertaler, die uitstak boven de andere vertalers en dus de prijs ten volle verdient.

Hieronder leest u de vertalingen van de winnaars:

"Goed; Liber was de zoon van Jupiter - dat wil zeggen: van de koning van Kreta. Deze Liber was ontsproten uit een buitenechtelijke relatie en werd door zijn vader met grotere toewijding gekoesterd dan gepast was. De echtgenote van Jupiter, Juno genaamd, beraamde allerlei plannen om het kind uit de weg te ruimen, ontvlamd als zij was in stiefmoederlijke nijd.

Op een dag ging Jupiter op reis. Omdat hij de verbeten wrok van zijn vrouw doorzag, stelde hij zijn zoon onder de hoede van bewakers die hij daartoe geschikt achtte; zo zou er van kwade plannen van zijn vrouw niets terecht komen - dacht hij…

Toen zag Juno haar kans schoon; dat de vader bij zijn vertrek zowel zijn scepter als zijn troon aan de jongen had toevertrouwd, had haar felheid nog doen oplaaien. Eerst kocht zij de wachters om met vorstelijke beloningen en geschenken. Daarna stelde zij haar lakeien - de Titanen - op in de binnenste vertrekken van het paleis.

Met rinkelende belletjes en een kunstig gemaakte spiegel wekten ze de interesse van het jongetje, zozeer dat hij de koninklijke troon verliet en door zijn kinderlijke nieuwsgierigheid in de val gelokt werd. Hij werd gegrepen, vermoord en in stukken gesneden. De troep lakeien verdeelde de lichaamsdelen onder elkaar om elk spoor van de moord uit te wissen. Daarna werd op deze misdaad nog een andere gestapeld: zeer beducht voor de wreedheid van de tiran, kookten ze de verschillende lichaamsdelen van de jongen en aten die op - een menselijk lijk als maaltijd: een tot dan toe ongehoorde primeur.

De zuster van Liber, die Minerva heette, kreeg het hart toebedeeld en bewaarde het. Hoewel ze zelf medeplichtig was aan het vergrijp, wilde ze de zaak namelijk verraden. Het hart moest haar daarbij dienen als bewijs, en tegelijkertijd had ze iets in handen om de razernij van haar woedende vader te temperen.

Toen Jupiter was teruggekeerd, onthulde zijn dochter hem de toedracht van de misdaad." Guido Kuijper

"Liber was namelijk een zoon van Jupiter, de koning van Kreta. Geboren uit een overspelige moeder werd hij bij zijn vader met buitensporige zorgzaamheid grootgebracht. De echtgenote van Jupiter, die Juno heette, smeedde, in de woede van haar stiefmoederlijke hart ontstoken, listige plannen die hoe dan ook tot de dood van het kind moesten leiden. Toen zijn vader vertrok voor een buitenlandse reis, vertrouwde hij, omdat hij zich bewust was van de stille veenbrand in het hart van zijn vrouw, zijn zoon toe aan de zorg van bewakers die hem daarvoor geschikt leken, om te voorkomen dat ook maar enige list van de boze vrouw zou kunnen slagen. Maar dat was voor Juno het geschikte moment om toe te slaan, waarbij haar woede des te meer was opgevlamd, omdat de vader bij zijn vertrek de koninklijke zetel en scepter aan de jongen had overgedragen. Om te beginnen kocht zij de bewakers om met vorstelijke beloningen en geschenken, daarna posteerde zij haar handlangers, die Titanen genoemd werden, in de binnenvertrekken van het paleis, en met een rammelketting en een kunstig gemaakte spiegel wist zij de kinderlijke onbevangenheid van de jongen zo te strikken, dat hij de koninklijke kamers verliet en door zijn jongensachtige nieuwsgierigheid naar de plek des onheils werd geleid. Daar werd hij gegrepen en vermoord. En om elk spoor van de moord uit te wissen, werden zijn lichaamsdelen een voor een afgesneden en door de bende handlangers onder elkaar verdeeld. En toen, om op deze misdaad nog een andere te stapelen, kookten zij op verschillende manieren de lichaamsdelen van de jongen gaar en verslonden deze, zo bang waren zij voor de wrede wraak van de heerser, met het gevolg dat zij zich te goed deden aan het tot op die dag ongehoorde maal van een menselijk lijk. Zijn zuster, die Minerva heette, bewaarde een stuk van zijn hart dat haar was toebedeeld, omdat zij ook zelf een aandeel in de misdaad had gehad zodat er zowel een duidelijk bewijs zou zijn voor háár aanklacht, als om een middel te hebben waarmee zij de onstuimige woede van haar vader zou kunnen bedaren. Na diens terugkeer onthulde zij aan Jupiter de toedracht van de misdaad." Christiaan van Andel Steenwijk

De winnaars mogen voor 100 euro per persoon een keuze maken uit het aanbod van de Historische Uitgeverij. Ook hebben zij een trofee ontvangen.