Dit jaar stond Demeter centraal in de Klassieke Olympiade Grieks. In de eerste ronde die op de eigen school plaatsvond, kregen de leerlingen dertig vragen over een (ongelezen) tekst uit de Bibliotheke van Apollodorus, waarin de mythe van de roof van Persefone wordt beschreven. De vragen, voor een groot deel meerkeuze, waren van grammaticale, inhoudelijke en cultuur-historische aard. Op grond van de door de docenten ingestuurde scores werden 45 leerlingen uitgenodigd voor de tweede ronde.
Voor deze ronde lazen zij de eerste 116 regels van de Homerische hymne aan Demeter. Over het laatste deel daarvan kregen zij - in het Stedelijk Gymnasium in Hilversum - twintig vragen voorgelegd. Daarbij werd onder andere gevraagd een zestal regels te vertalen, de bedoeling van bepaalde woorden of zinnen duidelijk te maken, enige woorden om te zetten in het meervoud, de verdeling van de heerschappij door Zeus en zijn broers aan te geven en het voortleven van bepaalde woorden in het Nederlands te verklaren. Veel leerlingen hebben daarbij heel goede prestaties geleverd. Na een korte pauze volgde het tweede deel van deze ronde.
‘Moet het in hexameters?’ vroeg Christopher B. van Altena (Vossius Gymnasium Amsterdam) zich af toen hij de creatieve opdrachten voor Grieks onder ogen kreeg. Grote paniek in de ogen van de overige kandidaten. Hexameters zijn het bij Christopher niet geworden, wel prachtige trocheeën. Met zijn hymne voor Apollo schoot hij raakt en wist de harten van de juryleden te treffen. Enkele van de vondsten uit zijn pijlkoker: ‘des donderaars jaloerse vrouw en zuster’, ‘een dubbeldrachtig moederwezen’, ‘duizendmaal vermenigvuldigd leed zij’.
Een andere prachtige creatieve verwerking van de Demeterhymne, in de vorm van een brief van Persephone aan haar moeder, kwam van Ties Leenstra (geen finalist). Bij hem schreef Persephone over haar verlangen haar moeder weer te zien, maar zij kon zich getroosten in het feit dat ze een goede kamer had gekregen met uitzicht op de Styx. Bram van Altenborg (geen finalist, Marnix Gymnasium Rotterdam) bleek goed op de hoogte te zijn van het begrip dramatische ironie: ‘In de onderwereld word ik nu dus gevangen gehouden, zoals al die stervelingen buiten dit paleis. Wat zeg ik? Deze cél. Ik heb gezworen niet te eten, in de hoop dat Hades mij liever ziet weggaan dan wegkwijnen. Hoe lang ik dat volhoud, kan ik niet zeggen. Ik zie de granaatappel hangen in de onderaardse tuinen en ze zijn moeilijk te weerstaan.’
U begrijpt wel dat het voor een jury een groot genoegen is geweest om deze creatieve opdrachten te beoordelen. De juryleden kijken dan ook uit naar 6 april, waar de schoongelokte finalisten het tegen elkaar zullen opnemen.
Omdat het onmogelijk bleek daarbij een verantwoorde keuze voor drie kandidaten te maken, werd besloten voor één keer vier kandidaten voor de finale uit te nodigen, waarbij twee derde prijzen worden uitgereikt.
In de finale ging het om de laatste 50 regels van de hymne. Als Hermes namens Zeus gedaan heeft gekregen dat Hades Persefone een deel van het jaar zal afstaan aan haar moeder, is de laatste toch nog niet tevreden. Daarom stuurt Zeus Demeters moeder Rhea als bode om haar over te halen de gewassen weer te laten groeien. Omdat zowel de opdracht van Zeus aan Rhea als Rhea’s woorden tot Demeter in deze tekst staan, kon er aandacht zijn voor de retorische aspecten daarvan. Natuurlijk moest er ook vertaald worden en waren er vragen over de inhoud en de relatie met de mysteriën in Eleusis.
De jury, Casper de Jonge (docent Grieks aan de Universiteit Leiden) en Hugo Koning (docent aan het Stanislascollege Delft en ook aan de Universiteit Leiden) had maar liefst drie verrassingen voor de kandidaten in petto:
- allereerst de tekstoverlevering; de hymne is teruggevonden in een varkensstal in Moskou, maar het manuscript ligt nu dichtbij het RMO in de UB van Leiden;
- dan een fragment van 3 regels uit een verder verloren tragedie van Sofokles: een onbekend stukje Grieks dus voor de kandidaten met als strekking dat inwijding in de mysteriën van Eleusis leidt tot geluk, anders wacht slechts ellende!
- ten slotte enige plaatjes; op één daarvan is Demeter afgebeeld met Ploutos, terwijl erboven geschreven staat: Eleusis en Eniautos (Het Jaar)
De jury was onder de indruk van de vier getalenteerde kandidaten, mogelijk classici in de dop. Na ampel beraad is de derde prijs toegekend aan Timo Hoogstrate (Stedelijk Gymnasium Schiedam) en Eline van der Horst (Willem Lodewijk Gymnasium, Groningen). Timo gaf blijk van gedegen kennis van de grammatica en kende de betekenis van de vierkante haken (die aangeven dat er iets ontbreekt in de tekst) en wist te vertellen dat de aanvullingen in de woorden van Rhea gebaseerd zijn op de eerdere woorden van Zeus tot haar. Het trof de jury dat hij, toen hij het fragment van Sofokles onder ogen kreeg en de jury opmerkte dat de rest van de tragedie verloren is gegaan, zei: “Oh dat is jammer.” Eline toonde goed begrip van de historische context van de hymne, gedegen kennis van de vormleer en een opmerkelijke betrokkenheid. Op grond van haar ervaringen met haar eigen moeder begreep zij heel goed dat Rhea de beste keuze was om Demeter over te halen.
De tweede prijs gaat naar Christopher Altena (Vossiusgymnasium, Amsterdam). Hij vertaalde vlot en goed en kon goed overweg met de retorische aspecten van de tekst. Hij interpreteerde het tekstje van Sofokles goed en kon ook de link ervan met de hymne uitstekend leggen. Hij vertoonde een wat ironische distantie, die bleek uit zijn antwoord op de vraag: “Zou jij ingewijd willen worden in de mysteriën van Eleusis?”, namelijk: “Nee, dat lijkt me een beetje naar.”
De eerste prijs is dus voor Björn de Ruiter (Coornhertgymnasium, Gouda). Hoewel hij in de hoorn des overvloeds van Ploutos een halve zuil zag, revancheerde hij zich uitstekend met zijn inzicht in de retorische aspecten, met zijn vlotte vertalen en zijn betrokkenheid, die met name duidelijk werd in zijn veelal met een uitroepteken uitgesproken zinnen.
Zoals gebruikelijk kregen alle kandidaten een beker, een geldbedrag en een boekenpakket van de Athenaeum Boekhandel in Amsterdam. De wisselbeker zal het komend jaar in Gouda staan.
De commissie feliciteert de finalisten met de behaalde prijs en dankt de juryleden voor hun zeer gewaardeerde inzet.