In de negende Klassieke Olympiade Grieks stond het Symposium van Lucianus centraal. In dit werk, waarover meer in het verslag van de finale, wordt een huwelijksdiner beschreven waarbij een aantal filosofen aanwezig is. In de eerste ronde die op de eigen school plaatsvond, kregen de leerlingen 24 vragen over de passage (ongelezen) over de binnenkomst van een niet uitgenodigde filosoof van de Cynische school. De vragen, voor een groot deel meerkeuze, waren van grammaticale, inhoudelijke en cultuurhistorische aard. Op grond van de door de docenten ingestuurde scores werden 52 leerlingen uitgenodigd voor de tweede ronde. Voor deze ronde lazen de leerlingen 96 regels uit het werk, waarin beschreven wordt hoe een niet-uitgenodigde Stoische filosoof een brief laat brengen waarin hij zijn ongenoegen uit, en welke reacties daarvan het gevolg waren.

Gebruikelijk is dat deze ronde centraal wordt afgenomen in januari, wat vanwege de pandemie, dit jaar onmogelijk bleek. Deze tweede ronde werd daarom ook op de eigen school afgenomen en bovendien pas in de tweede week van maart. Mede daardoor namen uiteindelijk 36 leerlingen deel.

Het eerste deel van de tweede ronde bestond uit het beantwoorden van vragen bij de gelezen tekst. Niet alleen grammatica, stijl en de inhoud van de tekst kwam voorbij; ook etymologie maakte deel van de toets: wist u dat de woorden ‘farmaceut’, ‘gynaecoloog’ en ‘xenofobie’ alle een Griekse oorsprong hebben?

Voor het creatieve gedeelte van het examen heeft een deel van de leerlingen beschreven hoe zij de gelezen passage zouden willen verfilmen. Dat leverde ook een aantal mooie tekeningen op. Bij de andere keuzemogelijkheid schreven leerlingen met Lucianus als herkenbaar voorbeeld een 21e-eeuws Symposium, hetgeen een aantal fraaie ruzies over allerlei hedendaagse onderwerpen opleverde.

Uiteindelijk werden op grond van het totaal van de tweede ronde drie kandidaten uitgenodigd voor de finale. Omdat de feestelijke finale in april helaas niet kon doorgaan, hebben de juryleden zich wederom bereid verklaard tot een online-gesprek.

Hieronder volgt hun verslag.

Voor de finale Grieks moesten de drie kandidaten deze keer een passage voorbereiden uit Lucianus’ Symposium, ook bekend onder de titel Lapithen en Centauren. Het werk van Lucianus van Samosata (125-180 n. Chr.) wordt traditioneel gerekend tot de Tweede Sofistiek, de culturele beweging van rondreizende intellectuelen tussen de eerste en derde eeuw n. Chr. Kenmerkend voor deze periode is het nadrukkelijke teruggrijpen op de Griekse literatuur van de archaïsche en klassieke Griekse periode. Lucianus’ Symposium is daarvan een goed voorbeeld. De titel alleen al lijkt te verwijzen naar het beroemde Symposium van Plato. Net als bij Plato portretteert Lucianus een gezelschap van geleerde feestgangers, die intellectueel met elkaar wedijveren. Maar waar het bij Plato allemaal redelijk netjes blijft, daar loopt het bij Lucianus finaal uit de hand. De filosofen van zijn Symposium, die behoren tot verschillende Hellenistische scholen (Stoa, Epicurisme, Cynisme, en de Peripatos) vliegen elkaar letterlijk in de haren, en slaan de schedel in van de bruidegom bij wiens huwelijk zij te gast zijn. Daarnaast vertonen de filosofen grensoverschrijdend gedrag dat in het #MeToo-tijdperk ongenoemd moet blijven. Behalve naar Plato verwijst Lucianus ook naar andere bekende teksten: hij citeert verzen uit Homerus’ Ilias, waardoor de strijd tussen de filosofen een epische kleuring krijgt. En hij citeert verzen die voorkomen aan het slot van verscheidene tragedies van Euripides. Met alle intertextuele allusies creëert Lucianus een absurdistisch theater waarin de filosofen te kijk worden gezet: niet alleen houden zij zich niet aan hun eigen voorschriften (de Stoicijnen beheersen zich allerminst, maar geven zich juist over aan allerlei driften), maar ook blijken zij, ondanks al hun disputen, bar weinig van elkaar te verschillen.

De kandidaten moesten een stuk van de tekst voorvertalen, partikels verklaren en lastige werkwoordsvormen benoemen. Maar ook werden zij uitgedaagd om deze Griekse tekst in de intellectuele en historische context van de Romeinse Keizertijd te interpreteren. Zoals gewoonlijk had de jury ook dit jaar weer twee verrassingen in petto. De kandidaten moesten enkele verzen uit Homerus vertalen, die door Lucianus in zijn Symposium werden aangepast. Hoe konden de verschillen worden verklaard? Daarnaast was er een visuele opdracht: wie kon de beeldengroep identificeren die het fronton van de Zeustempel in Olympia siert? Inderdaad: dit zijn de Lapithen en Centauren. Lucianus vergelijkt het gevecht tussen zijn feestende filosofen namelijk met de beroemde strijd die uitbrak bij het huwelijk van Peirithoös en Hippodameia. Daarbij lijken de filosofen eerder op de barbaarse Centauren dan op de beschaafde Lapithen.

Rest de vraag (ook voor de kandidaten) of deze tekst wel past bij het thema van de Week van de Klassieken 2021, ‘De inclusieve oudheid’. Het antwoord is nee: het gevecht van oude mannen met baarden, die zich zachtgezegd nogal vrouwonvriendelijk gedragen, is weinig verheffend. Maar het antwoord is misschien toch ook ja, zoals enkele kandidaten wisten te vermelden: de schrijver Lucianus kwam zelf uit Syrië en drijft hier de spot met een typisch Grieks verschijnsel, dat ook in de Romeinse Rijk bleef bestaan - het symposium en de twisten van intellectuele praatjesmakers. Deze blik van buiten toont dus op een bepaalde manier wel de enorme diversiteit van de antieke wereld.

Zoals ieder jaar werden de juryleden weer getrakteerd op een drietal mooie gesprekken met interessante kandidaten. Pepijn Neger (Stedelijk Gymnasium Breda) schoof als eerste aan. Hij liet tijdens het interview een grote gevoeligheid zien voor de tekst en de betekenis. Als een erudite fijnproever van het Grieks wist hij veel te vertellen over de politieke en maatschappelijke context van de tekst en legde hij uit hoe Lucianus’ verhaal duidelijk liet zien hoe arbitrair de verschillen tussen de filosofen zijn. De juryleden hadden daar veel waardering voor, net als voor het overduidelijke plezier dat Pepijn aan de tekst beleefd had.
De tweede kandidaat was Emma Vinkenoog (Spinoza Lyceum). Zij had de tekst uitstekend voorbereid en kon sneller door de tekst heen vertalen dan de juryleden konden lezen. Emma bleek een kei in vormleer, en bleek ook met het onverwachte stukje Homerus goed uit de voeten te kunnen. Ook Emma kon het Symposium goed in tijd en plaats situeren, en wist enkele fraaie inhoudelijke en formele overeenkomsten met Plato’s werk te noemen.
Ella Slot (Cygnus Gymnasium) sloot de rij. Zij kon niet alleen foutloos en vlot vertalen, maar maakte vooral indruk met de encyclopedische kennis van zo ongeveer alle realia in de tekst. Bovendien bleek zij in staat een welhaast wetenschappelijke introductie te geven op de Tweede Sofistiek en Lucianus. De juryleden waren daarvan zeer onder de indruk.

Uiteindelijk kwam de jury tot het volgende oordeel:

1. Ella Slot (Cygnus Gymnasium)
2. Emma Vinkenoog (Spinoza Lyceum)
3. Pepijn Neger (Stedelijk Gymnasium Breda

De jury wenst alle kandidaten geluk met hun mooie prestaties en verdiende prijzen!

Casper de Jonge
Hugo Koning

Bij de prijsuitreiking was ook een lid van de Olympiade-commissie aanwezig (Tinka Muthert van de VCN) die de gewonnen bekers via de online kanalen in elk geval alvast kon tonen. We hopen dat de finalisten van 2020 en 2021volgend jaar alsnog naar het RMO kunnen komen om met de jury en de finalisten van 2022 te proosten op hun welverdiende prijzen. 

Zoals gebruikelijk ontvangen de kandidaten een beker, een geldbedrag en een boekenpakket van de Athenaeum Boekhandel in Amsterdam. De wisselbeker zal het komend jaar in Amsterdam blijven staan. Het organisatiecomité zal uitzwermen om een en ander aan de leerlingen uit te reiken. Niet onvermeld mag blijven dat Emma Vinkenoog en Pepijn Neger ook deelnamen aan de finale Latijn.

Het organisatiecomité feliciteert de kandidaten van harte met het behaald resultaat en dankt de beide juryleden voor hun zeer gewaardeerde inzet en de wijze waarop zij nu al voor de 8e keer en voor de 2e keer online de finale vorm hebben geven.

In de negende Klassieke Olympiade stond Ovidius’ Ars Amatoria centraal. Dit dichtwerk is opgezet in de traditie van de antieke leerdichten, maar met als onderwerp de kunst van het beminnen. In het eerste boek geeft Ovidius de jongens tips hoe ze een meisje van hun keuze kunnen veroveren. In het tweede boek geeft hij adviezen hoe een jongen de relatie kan bestendigen. In het derde boek richt hij zich tot de meisjes en geeft hij hun tips om zo goed mogelijk voor de dag te komen om zo een gewenste jongen te verkrijgen. Zeker in deze tijden een werk dat sommigen de wenkbrauwen doet fronsen; mogelijk was dat ook in de oudheid al het geval en heeft dit werk er mede voor gezorgd dat keizer Augustus Ovidius uit Rome heeft verbannen.

In de eerste ronde die op de eigen school werd afgenomen, kregen de leerlingen een passage waarin Ovidius beschrijft hoe je het gekozen meisje kunt benaderen tijdens haar tocht in een draagstoel of wanneer ze ergens aan het wandelen is. Hierover werden 24 vragen gesteld, voor een groot deel meerkeuze, van grammaticale, inhoudelijke en cultuurhistorische aard.

Op basis van de ingestuurde scores werden 52 leerlingen uitgenodigd voor de tweede ronde. Voor deze ronde lazen deze leerlingen twee passages, samen 102 regels: het eerste deel uit het eerste boek over plaatsen, zoals het theater en het circus, waar een jongen gemakkelijk een geschikt meisje kan vinden en benaderen; het tweede deel uit het derde boek, waarin meisjes tips krijgen voor hun gedrag bij diners en bij het liefdesspel.

Gebruikelijk is dat deze ronde centraal wordt afgenomen in januari, wat vanwege de pandemie dit jaar onmogelijk bleek. Deze tweede ronde werd daarom ook op de eigen school afgenomen en bovendien pas in de tweede week van maart. Mede daardoor namen uiteindelijk 36 leerlingen deel.

In één van de creatieve opdrachten gingen leerlingen aan de slag om een verhaal te schrijven waarin een Romeinse man op zijn minst drie adviezen van Ovidius in praktijk brengt in een levensechte Romeinse setting. Bijzonder was de draai die sommigen aan het verhaal gaven: een jongen die afgepoeierd werd door een meisje dat ook Ovidius had gelezen, één met wie het meisje mee naar buiten ging om hem vervolgens aan haar vriend voor te stellen.

Andere leerlingen kozen voor de opdracht die aansluit bij de metoo-discussies: er wordt op tv een discussie gehouden over de vraag of Ovidius’ werk wel of niet op school of universiteit behandeld mag worden. Hiervoor mochten zij de discussie beschrijven tussen een voor- en tegenstander, wat fraaie staaltjes van retoriek opleverde.

Natuurlijk hebben de leerlingen ook hun kennis van het Latijn laten blijken in een toets over de gelezen tekst. Hierin werden vragen van uiteenlopende soort gesteld, van etymologie tot tekstinterpretatie en van grammatica tot actualiteit.

Uiteindelijk werden op grond van het totaal van de tweede ronde drie kandidaten uitgenodigd voor de finale. Omdat deze feestelijke finale in april helaas niet kon doorgaan, hebben de juryleden zich ook dit jaar bereid verklaard tot een online-gesprek.

Hieronder volgt hun verslag.

Op zaterdagmiddag 10 april 2021 vond de finale plaats van de Klassieke Olympiaden Latijn. Drie excellente kandidaten hadden zich ter voorbereiding verdiept in Ovidius’ Ars Amatoria: Kallista Komdeur van het Stedelijk Gymnasium Johan van Oldebarnevelt te Amersfoort, Pepijn Neger van het Stedelijk Gymnasium te Breda en Emma Vinkenoog van het Spinoza Lyceum te Amsterdam. Elke kandidaat kreeg gedurende een half uur de kans te laten zien wat hij of zij in huis had. De jury, bestaande uit Christoph Pieper van de Universiteit Leiden en Lidewij van Gils van de Universiteit van Amsterdam, was onder de indruk van de inzet en talenten van de drie kandidaten. Kallista was bijzonder goed voorbereid en wist haar gedegen grammaticale kennis goed toe te passen, ook bij een stukje ongeziene vertaling, waar ze zich direct nieuwsgierig en enthousiast aan wijdde. Pepijn maakte indruk met een prachtige voordracht van Ovidius, waarbij hij een onwaarschijnlijk groot gevoel voor metriek en inhoud wist te combineren. Daarnaast toonde hij zich een zelfstandige lezer van Ovidius’ verzen en liet hij zich met zichtbaar plezier verrassen door een nieuwe tekst. Emma gaf een voorbeeldige vertaling van de geselecteerde passage en ze wist metriek en formulering van Ovidius op knappe wijze te verbinden aan een eigen interpretatie. Het lukte haar bovendien de ongeziene passage uit de Remedia Amoris snel en foutloos voor te vertalen. Kortom, de jury heeft een zeer aangename middag doorgebracht met deze geweldige leerlingen en feliciteert graag de finalisten zelf, en hun familie en docenten met het niveau en plezier in Latijn dat zij al zo jong weten te behalen. Kallista behaalde de derde prijs, Pepijn de tweede. De winnares van 2021 is Emma Vinkenoog die we daarmee graag extra gelukwensen.

Bij de prijsuitreiking was ook een lid van de Olympiade-commissie aanwezig (Vera van de Ven van de VCN) die de gewonnen bekers via de online kanalen in elk geval alvast kon tonen. We hopen dat de finalisten van 2020 en 2021volgend jaar alsnog naar het RMO kunnen komen om met de jury en de finalisten van 2022 te proosten op hun welverdiende prijzen.

Zoals gebruikelijk ontvangen de kandidaten een beker, een geldbedrag en een boekenpakket van de Athenaeum Boekhandel in Amsterdam. De wisselbeker zal het komend jaar naar Amsterdam gaan. Het organisatiecomité zal uitzwermen om een en ander aan de leerlingen uit te reiken. Niet onvermeld mag blijven dat Emma Vinkenoog en Pepijn Neger ook deelnamen aan de finale Grieks.

Het organisatiecomité feliciteert de kandidaten van harte met het behaald resultaat en dankt de beide juryleden voor hun zeer gewaardeerde inzet en de wijze waarop zij voor de 2e keer online de finale vorm hebben geven.

Beste docenten,

Elk schooljaar leggen we alle deelnemende leerlingen nieuwe pensa voor als onderdeel van onze wedstrijden Latijn en Grieks. Deze pensa worden gemaakt voor leerlingen in de vijfde en zesde klas van het gymnasium, maar ook heel goede leerlingen uit de vierde klas kunnen meedoen.  De teksten zijn voorzien van inleiding, aantekeningen en commentaar. Er is geen vastgesteld tijdsbestek waarbinnen de passages gelezen moeten worden, maar voor een deelname aan de tweede ronde (na kwalificatie in ronde 1) adviseren wij de teksten voor begin januari afgerond te hebben.

U als docent nodigen we uit om deze pensa in uw schoolexamens Latijn en Grieks op te nemen. Omdat de Programma's van Toetsing en Afsluiting op sommige scholen een heel specifieke stofomschrijving moeten hebben, hebben we besloten om de onderwerpen voor de auteurs voor de komende jaren te publiceren.

In dit schema hebben we rekening gehouden met de vastgestelde examenteksten die de examenkandidaten moeten lezen. Ook houden we er rekening mee dat nogal eens in de vijfde klas een deel van het examenpensum van dat jaar wordt gelezen.

Schooljaar 2021-2022
Momenteel werken de commisieleden aan de volgende passages voor het komend schooljaar:

• Grieks Hesiodus' Werken en dagen: ronde 2 regel 106-201 en finale regel 213-273
• Latijn Suetonius Divus Iulius: ronde 2 een selectie uit de capita 31 t/m 82 en finale een selecte uit de capita 1 t/m 30

We streven ernaar de pensa voor 2021-2022 voor de zomervakantie te publiceren op onze website.

De commissie van de Klassieke Olympiaden

Vol goede moed zijn we in september gestart met de eerste ronde van de Klassieke Olympiaden Latijn en Grieks. 413 enthousiaste deelnemers wierpen zich op de ongeziene passage uit het werk van Ovidius waarin hij tips geeft om een leuk meisje te benaderen. Bij Grieks waren er 274 leerlingen die hun tanden zetten in een ongeziene passage van Lucianus' Symposium, waarin Alcidamas onuitgenodigd op een bruiloftsdiner komt.

We selecteerden vervolgens voor elk van beide talen de 52 beste kandidaten voor de tweede ronde in januari. Niet veel later trad de tweede lockdown in en de rest is geschiedenis. Geheel tegen onze gewoontes in hebben we de leerlingen niet centraal in het land kunnen ontvangen voor de tweede ronde en moesten zij noodgedwongen de opgaven op school maken. Alle werken werden ingescand en gemaild naar de organisatie en vanaf daar ging de beoordeling op de gebruikelijke wijze verder. We kozen de beste drie per taal om die virtueel door universitaire docenten te laten ondervragen. Met dat laatste hadden we tenslotte bij de vorige editie al ervaring opgedaan.

De wedstrijden voor volwassenen kwamen er dit jaar redelijk ongeschonden van af. De vertalingen werden altijd al ingezonden, maar helaas kon ook voor hen de huldiging van de krachtmeting niet plaatsvinden in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden.

Dat wat op zaterdag 10 april had moeten plaatsvinden tijdens De Week van de Klassieken, heeft inmiddels in zeer kleine, digitale kring plaatsgevonden. De winnaars zijn bekend!

Volwassenen Grieks:
Christiaan Caspers (classicus)
Ad van Dun (niet-classicus)
Adriaan Demuynck (aanmoedigingsprijs)

Zie voor meer informatie het juryrapport.

Volwassenen Latijn:
Christiaan Caspers (classicus)
Marieke Graumans (aanmoedigingsprijs)
er is geen prijs uitgereikt aan een niet-classicus

Zie voor meer informatie het juryrapport.

Jongeren Grieks:

1. Ella Slot (Cygnus Gymnasium, Amsterdam)
2. Emma Vinkenoog (Spinoza Lyceum, Amsterdam)
3. Pepijn Neger (Stedelijk Gymnasium, Breda)

Jongeren Latijn:

1. Emma Vinkenoog (Spinoza Lyceum, Amsterdam)
2. Pepijn Neger (Stedelijk Gymnasium Breda)
3. Kallista Komdeur (Stedelijk Gymnasium Johan van Oldebarnevelt, Amersfoort)

De juryrapporten voor de wedstrijden jongeren worden binnenkort gepubliceerd op onze website.

We feliciteren alle winnaars van harte. Zij ontvangen binnenkort hun prijzen per post of via de commissieleden die een bezoek aan de scholen brengen.

Als commissie gaan we - nu enige verlichting van de maatregelen in het vooruitzicht gesteld wordt en de vaccinatie op gang is gekomen - op vetrouwde voet aan de slag met de voorbereidingen voor de editie 2021-2022. Op het programma staan Suetonius voor Latijn en Hesiodus voor Grieks. Binnenkort zullen we de pensumbeschrijvingen voor de komende jaren op onze site publiceren.

De Klassieke Olympiaden zijn een initiatief van de Vrienden van het Gymnasium, Vereniging Classici Nederland en het Nederlands Klassiek Verbond en worden financieel bijgestaan door Addisco Onderwijs, Athenaeum Boekhandel, Eisma Edumedia, Hermaion, Historische Uitgeverij, Labrys Reizen, Primavera Pers, Staal & Roeland, Ta Grammata, Theatergroep Aluin en Uitgeverij P. Speciale dank gaat uit naar het Spinoza Lyceum Amsterdam en het Rijksmuseum van Oudheden voor het beschikbaar stellen van hun ruimtes.

Algemeen
De te vertalen tekst van dit jaar (Propertius 2,8) ziet er beschaafd en klassiek uit, maar vormt een wat bevreemdend geheel. De ik-figuur in het gedicht klaagt tegenover een vriend dat zijn meisje hem is afgepakt. So far, so good, maar vanaf r.13 wendt hij zich dan ineens tot dat meisje, in eerst verongelijkte, dan ronduit dreigende woorden, waarna hij schijnbaar uit het niets begint over Haemon op het graf van Antigone. In het slotstuk komen daar nog verhalen over Achilles bij, die onder druk van Amor van alles doet of laat gebeuren. Geen wonder dus, concludeert de ik-figuur, dat hijzelf het tegen Amor moet afleggen.

De oordelen van geleerden over het gedicht zijn niet mals. "There is no coherence", zeggen Butler & Barber (1966, 203), die het gedicht vervolgens doodleuk ophakken in drie losse stukken. Minder drastisch is de aanpak van Richardson (1977,2 32-235), maar die kan toch ook weinig goeds melden: "This is an immediate outburst of anger and dismay in which the poet is unable to marshal his thoughts and leaps from point to point with sudden unexplained shifts of attitude and address. The transitions are harsh, the examples awkward and farfetched; the language alternates between high rhetoric and abrupt, elliptical conversation" (232). Even verderop valt nog de kwalificatie "bursts of bombast" (233).

Postmoderne lezers oordelen al gauw wat milder over het gedicht. Misschien is de grilligheid juist opzettelijk. De rare sprongen en rauwe overgangen zijn mogelijk juist bewust gekozen om een door liefdesverdriet uit het lood geslagen ik-figuur op te voeren. Maar hoe vertaal je vervolgens zo'n eigenzinnig gedicht? Zoals altijd is er ook dit jaar weer een aantal inzendingen dat speciale vermelding of meer verdient.

De commissie ontving vijftien vertalingen van classici en vier van niet-classici. Van de werkstukken van de classici staken er vijf duidelijk boven de andere uit, bij de niet-classici werden er twee uitgekozen. Deze vertalingen werden per categorie anoniem aan de jury voorgelegd. Daarnaast was er nog een unieke vertaling die we bij de jury nomineerden voor een "originaliteitsprijs".

Categorie niet-classici
Bij de niet-classici waren er twee nominaties. Wim van Geldrop en Mieke van der Sluijs kozen beiden voor een weergave in proza in een gelijk aantal regels als het origineel (veertig). Hun weergaven zijn over het algemeen correct en evenwichtig. Bij beiden schieten enkele trefzekere wendingen eruit (bijvoorbeeld bij Wim van Geldrop: "de loser wint, zo draait het rad van de liefde" (8) en "blijf je arrogante woorden naar mijn kop slingeren?" (15-16) en bij Mieke van der Sluijs: "snijd me mijn hals maar af, des te meegaander zal ik als tegenstander zijn" (4). Maar de poëtische vormgeving van het origineel komt in beide versies toch wat tekort. De jury meent dit jaar geen prijs te kunnen toekennen in de categorie niet-classici

Categorie classici
De genomineerde inzendingen van classici besteden allemaal wel duidelijk aandacht aan de dichterlijke vorm.

Emgert Zondervan koos voor een weergave in twintig dubbelregels (parallel aan de twintig distischa van Propertius), in een jambisch ritme met respectievelijk zes en vier heffingen, een vorm die prima werkt:

"Grote leiders, vele heersers vielen; ooit
stond Thebe nog, was Troje groot"

De nogal rauwe overgang in r. 21 is weergegeven met "Wacht; stierf Haemon de Thebaan niet (...)". Vooral het toegevoegde "wacht" is een mooie oplossing.

Atze Keulen schreef een weergave in Nederlandse disticha die het origineel metrisch zo goed mogelijk volgen. Dat is een begrijpelijke keuze, die soms ook adequate verzen oplevert, zoals de volgende pentameters: "dansen mag zij op mijn graf, trappen op wat van mij rest" (20) en "laat hem maar schandelijk zijn, sterven zul jij niettemin" (28). Maar bij veel andere andere verzen (vooral pentameters) blijkt het klassieke, dactylische patroon niet echt bevorderlijk voor soepel Nederlands.

Bij Maurits Lesmeister is de poëtische vormgeving efficiënt en overtuigend: 60 regels, geordend in "coupletten" of eenheden van steeds drie regels van elk vijf heffingen (dus drie korte regels per distichon). Een voorbeeld:

"Het kan verkeren: alles is steeds anders.
Ook liefde kan verkeren. Wie ooit won
is nu verliezer: zo draait Amors wiel."

De vorm is doeltreffend en de vertaling over het algemeen in orde, met vooral een sterke slotstrofe:

"Dus is het soms een wonder dat ook ik,
die zoveel minder ben, in afkomst, wapens,
moet wijken voor de wetten van de liefde?"

Willemijn Pompe durfde nog wat verder te gaan. Zij dichtte in veertig sets van telkens twee korte regels met elk drie heffingen.

"Geen vijandschap zo fel
als haat uit liefde is
Sta mij naar 't leven, milder
vijand zal ik zijn."

Mooi in deze vertaling is ook regel 19 "Ze mag mijn schaduw stalken, / jagen op mijn schim..." en ook hier het slot: "Is het gek (...) als Amor mij / terecht totaal verslaat?" (uit r. 39-40). Wel kunnen de vele korte regels in een zo lang gedicht een tikje "kortademig" werken.

De vormgeving bij Christiaan Caspers is minder opvallend: geen verdeling in disticha, strofen of andere eenheden, de vertaling oogt in vorm als één geheel. De verzen zijn in een jambisch ritme met zes heffingen per stuk. Het begint klassiek en kalm:

"Uit mijn armen wordt m'n meisje me gestolen
en daar mag ik dan geen traan om huilen, vriend?
Niets is grievender dan onmin in de liefde:
steek je me dood, ik reken het je minder aan."

De klassieke toon klinkt hier zelfs een beetje dof en ongeïnspireerd. Maar kort daarna komt ineens de vaart erin:

"Koning, keizer, admiraal, de burcht van Thebe,
't fiere Troje – vallen doen ze allemaal..."

of even verder:

"Bitch! Ik zorgde voor je levensonderhoud!
Als een slaaf heb je me steeds behandeld; én maar
kankeren, altijd weer die arrogante bek.
Suïcidaal word ik ervan. 'Propertius: jong gestorven'…
Ha! Ze zou er nog om lachen ook.
Dansen op mijn graf en vloeken op mijn uitvaart,
jagen op mijn schim en schoppen naar mijn as."

En zo draaft de ik-figuur dan door, de verzen komen op stoom:

"Zelfmoord… zoals Haemon, Antigone's verloofde
harakiri pleegde op haar stervensplek
en zijn stoffelijke resten met de hare mengde,
zonder haar in Thebe niet meer thuis wou zijn..."

Ook het slot over Achilles is krachtig:

"Maar toen kreeg hij haar terug, met achterstallige rente
en bond prompt Hector aan zijn volbloed paardenspan.
Ik heb geen bronzen harnas en geen goddelijke
moeder - vind je 't gek dat de Liefde 't van me wint?"

Wat begint als een bedaagde vertaling ontpopt zich als een bruisend geheel, vol emoties, effectvolle ritmische storingen en fraaie, soms gewaagde vertaalvondsten, waarbij de tekst soms in de richting dreigt te gaan van een bewerking. Maar Christiaan Caspers is eigenlijk de enige die het onevenwichtige en hyperemotionele van Propertius' ik-figuur overtuigend tot uitdrukking heeft gebracht. Daarom wil de jury deze vrije versie voordragen voor de vertaalprijs in de categorie "volwassenen, classici".

Aanmoedigingsprijs
Een compliment gaat voorts naar vertaling Marieke Graumans, die een klassieke vormgeving in "disticha", inclusief de bekende inspringing, combineert met gloedvolle straattaal. De dichter, hier "Propz" geheten, drukt zich dan bijvoorbeeld zo uit:

"Hoeveel presents heb ik je gegeven en wat een leipe raps heb ik voor je gemaakt!
En toch zei dat gemene wijf never 'I love you'.
Ik was tantoe veel jaren de weg kwijt,
kech, ik die jou stacks heb gegeven?
Ben ik door jou ooit als een man gezien? Of blijf je maar
doorgaan te zaniken en te zeiken?
Zul jij zo jong dood gaan, Propz?
Val dood dan! Laat haar lachen om jouw dood."

Klinkt goed, en is consequent uitgewerkt. Wel blijft de vraag of de elitaire, geleerde Propertius zich ooit van deze vorm zou bedienen. Niettemin: een eervolle vermelding is hier verdiend!

De commissie feliciteert de genoemde vertalers en dankt alle inzenders voor hun werk en inzet. Ze hoopt ook volgend jaar weer vele, mooie en creatieve vertalingen tegemoet te kunnen zien.

Hieronder laten we u met veel plezier meegenieten van de winnende vertaling van Christiaan Caspers:

"Uit mijn armen wordt m'n meisje me gestolen
en daar mag ik dan geen traan om huilen, vriend?
Niets is grievender dan onmin in de liefde:
steek je me dood, ik reken het je minder aan.
Toezien hoe ze schuilt in andermans omhelzing?
Net nog was 't 'mijn meisje', nu niet meer van mij?
Alles is relatief; ja, ook in een relatie –
winner takes it all, het rad draait almaar rond.
Koning, keizer, admiraal, de burcht van Thebe,
't fiere Troje – vallen doen ze allemaal…
Al die cadeaus! Wat heb ik haar niet toegezongen!
maar 'Ik hou van je', dat kon er nooit van af.
Al die jaren was ik zogenaamd 'te gretig'…
Bitch! Ik zorgde voor je levensonderhoud!
Als een slaaf heb je me steeds behandeld; én maar
kankeren, altijd weer die arrogante bek.
Suïcidaal word ik ervan. 'Propertius: jong ge-
storven'… Ha! Ze zou er nog om lachen ook.
Dansen op mijn graf en vloeken op mijn uitvaart,
jagen op mijn schim en schoppen naar mijn as.
Zelfmoord… zoals Haemon, Antigone's verloofde
harakiri pleegde op haar stervensplek
en zijn stoffelijke resten met de hare mengde,
zonder haar in Thebe niet meer thuis wou zijn…
Geen ontkomen aan… ja! Sterven zal je, met me,
't bloed van twee zal druipen van dit ene zwaard.
Bah… 't Soort dood waar men in later tijd op neerkijkt…
Jammer dan: jij bent er niet meer, dood is dood.
Neem Achilles: vrouw gestolen, stond 'r alleen voor,
staakte de strijd, Trojaan of geen Trojaan.
Hij keek toe hoe Hector 't Griekse kamp brandschatte:
Griekse strijders, voortvluchtig, gestrekt op het strand;
Patroklos' lijk in het stof, zijn haardos ontsierd door korsten
bloed... Achilles stond terzijde en keek toe.
Alles liet hij gebeuren vanwege de schone Briseïs,
zo waanzinnig had zijn liefdesverdriet hem gemaakt.
Maar toen kreeg hij haar terug, met achterstallige rente
en bond prompt Hector aan zijn volbloed paardenspan.
Ik heb geen bronzen harnas en geen goddelijke
moeder - vind je 't gek dat de Liefde 't van me wint?"

Aansluitend kunt u ook de vertaling van Marieke Graumans lezenn die de aanmoedigingsprijs heeft gewonnen:

"Propz, Elegies 2-08

Mijn chickie, al zo lang mijn goede chickie, is van me gejat,
                en jij, m’n boy, verbiedt mij een potje te janken?
Geen haat is zo haatvol als die van een lover:
                Kill me dan, ik zal niet te veel haten.
Kan ik haar, huggend met een ander, zien?
                En is zij, die laatste nog mine was, niet meer mine?
Alles is maar aan het changen: de liefde gaat zeker hard:
                jij wordt gedist door de gedisten, zo rolt de liefde.
Grote mannen, grote tirannen zijn vaak kapot gegaan,
                En Londen was ooit Brex-in, en Ground Zero was ooit hoog,
Hoeveel presents heb ik je gegeven en wat een leipe raps heb ik voor je gemaakt!
                En toch zei dat gemene wijf never 'I love you'.
Ik was tantoe veel jaren de weg kwijt,
                kech, ik die jou stacks heb gegeven?
Ben ik door jou ooit als een man gezien? Of blijf je maar
               doorgaan te zaniken en te zeiken?
Zul jij zo jong dood gaan, Propz?
                Val dood dan! Laat haar lachen om jouw dood
Dat ze mijn brains binnendringt, dat ze voodoo met me doet,
                dat ze d’r billen schudt op m’n uitvaart, dat ze schijt in m’n urn!
Whut? Is niet H. of Th., toen hij zich hurted van opzij,
                met z’n eigen shank, neergedonderd op het graf van A.-zij?
En was het niet ashes to ashes and dust to dust voor de arme chick,
                zonder wie hij z’n TH.-crib niet binnen wilde gaan?
You can not escape: jij moet dood gaan met mij;
                Laat ons beider blood van the same shank druipen.
En zeker dat deze kill in the future disrespectvol is voor mij:        
                Zéker is deze dood disrespectvol, maar dood ga je toch.
Zelfs die famous Achilles, lonely, toen z’n chickie was gejat,
                accepted dat z’n shanks voor de ogen van de Trojanen lagen te chillen.
Hij had de Greco’s in een run op het strand gezien,
                en hij had de Griekse squad zien burnen door de fakkel Hector’s;
hij had een gehandicapte Patroclus gezien, op een hele lading zand,
                en hij had gezien dat hij daar met een bloody kapsel lag,
taking everything want ja, lekker wijf Briseïs:
                zo’n biggie is de haat om een gejatte chick.
Maar na een late punishment, is zijn krijgsgevangene resent,
                hij sleepte brave Hector met zijn Thessalic horses.
Aangezien ik veel inferieurder ben betreft moeder of shanks,
                is het dan strange, als de Liefde terecht mij conquert?

Algemeen
De jury constateert dat de ter vertaling voorgelegde tekst heel bijzondere eisen stelt aan de vertaler. Niet alleen staat hij/zij voor de uitdaging de soms complexe zinnen van Andokides in begrijpelijk Nederlands weer te geven, maar ook de betoogtrant en argumentatie moet scherp en helder voor het voetlicht gebracht worden. Daarbij komt nog de uitdaging van de adequate weergave van de gebruikte juridische en politieke termen. De finalisten hebben in al die opzichten een goede prestatie geleverd.

De commissie ontving 13 inzendingen van classici, één van een niet-classicus. Van de werkstukken van de classici staken er vier duidelijk boven de andere uit. Deze vier werden samen met de vertaling van de niet-classicus anoniem aan de jury voorgelegd. Daarnaast was er nog een unieke vertaling die we bij de jury nomineerden voor een "originaliteitsprijs".

Categorie niet-classici
De vertaling van Ad van Dun is zeer nauwgezet en is gesteld in een enigszins plechtige toonzetting. Door het gebruik van participia en door het wat gedateerde woordgebruik ("opdat" 5, "betaamd" 6, "verstoutten zij zich" 19, "welnu" 28, "immers" 30) maakt de vertaling een archaïserende indruk. Het begin getuigt van een zekere vrijheid ten opzichte van het Griekse origineel ("het gaat om mij, om mij persoonlijk"), hetgeen de vertaling zeer ten goede komt. Maar verderop blijkt de vertaler toch erg vast te zitten aan de structuur van het Grieks. Soms maakt dat een wat krampachtige indruk, zoals bij de weergave van de genitivus absolutus tussen streepjes (28), de geforceerde woordvolgorde in 10 ("van ons onze grootvader") en 22 en de relatieve aansluiting in 34. Ook wil de jury nog wijzen op twee kleine foutjes: αὐτοὺς betekent in 3 niet "zelf" en βασιλεύς (zonder lidwoord) is altijd "de (Perzische) koning". Alles bij elkaar verdient deze vertaling zeker de prijs in de categorie niet-classici.

Categorie classici
De keuze tussen de vier voorgelegde vertalingen in de categorie "classici" was niet gemakkelijk. Alle vier zijn ze in goed en begrijpelijk en ook in eigentijds Nederlands gesteld en doen ze recht aan de tekst van Andokides. Toch streden uiteindelijk twee vertalingen om de krans.

De vertaling van Kees Meiling
is in de ogen van de jury een correcte vertaling, die wat "gymnasiaal" aandoet door het gebruik van woorden en uitdrukkingen als "opdat", "aan hem baarde", "volbracht", "zulk een daad gesteld", "edelmoedigheid", "eertijds". Daardoor maakt de vertaling een wat wollige en archaïserende indruk. De weergave "de burgerrechten terug te geven aan hen die deze ontnomen waren" vindt de jury, zeker in vergelijking met de andere vertalingen, nogal omslachtig. Daarentegen is het woord "rancuneus" juist een trefzekere vondst voor μνησικακῆσαι.

De vertaling van Guido Kuijper
is een heel toegankelijke tekst met een aantal originele vertaalvondsten. "Begrijp me goed", "spookstad", "rehabiliteren" zijn daarvan goede voorbeelden. Enige moeite heeft de jury met de terugkerende wisselingen tussen "jullie" en "u". Als minder geslaagd wordt ook de vijfde alinea van de vertaling ervaren ("Later" t/m "vaderland"), waar het werkwoord "beseffen" in een waarschijnlijk hypercorrecte vorm wederkerend gebruikt wordt. Wat betreft de in de tekst cruciale werkwoorden μνησικακῆσαι en ὁμονοεῖν vindt de jury het jammer dat het eerste werkwoord twee maal verschillend vertaald is. Hoe goed gevonden de weergave "nadragen" ook is, daardoor gaat het effect van de herhaling verloren.

De vertaling van David Dierick
is in de ogen van de jury een correcte vertaling, maar niet steeds even scherp en trefzeker. "Repatriëren" voor καταδέξεσθαι vindt de jury wel goed getroffen, maar de vertalingen van ἵνα εἰδῆτε ("opdat jullie zouden beseffen"), εἶχεν ("een stel was"), ἀπαντῆσαι τοῖς βαρβάροις ("de strijd naar de vijanden brengen"), τί οὖν ὑμῖν ὑπόλοιπόν ἐστι τῆς ἐκείνων ἀρετῆς; ("Wat blijft er dan van hun kwaliteiten voor jullie over om nog te bewijzen?") pakken minder goed uit.

De vertaling van Christiaan Caspers
blinkt vooral uit door de helderheid van het betoog en de manier waarop de opbouw van de argumentatie wordt gemarkeerd. Al in de eerste alinea valt op hoe helder en scherp de dubbele antithese (privé-belang versus publiek belang, en wetten versus "sykofanten") wordt uitgedrukt. Om die transparantie te bereiken schuwt de vertaler niet de grammaticale structuur van het Grieks los te laten. Een enkele keer worden zelfs markeringen toegevoegd ("last but not least", "met dat ene"), waarbij volgens de jury soms wel de grenzen tussen vertaling en interpretatie worden opgezocht. Zo is de jury niet overtuigd van de noodzaak van de toevoeging "stelden orde op zaken". Ook de manier waarop met τοὺς μὲν ... τῶν δὲ ... τοὺς δὲ is omgegaan vindt de jury niet helemaal correct: ook onder de ter dood veroordeelden en verbannenen zaten immmers "voormalige tegenstrevers". Als heel origineel karakteriseert de jury de vertaling van ὕστερον ("En nu, een kleine eeuw na dato?") en ook de kernachtige weergave "gaf de rechtelozen hun rechten terug", een mooie parallel voor Andokides" ἀτίμους ἐπιτίμους. Minder trefzeker vindt de jury de vertaling "met alle risico"s van dien", omdat daarin niet zonder meer duidelijk is dat het hier gaat om de gevaren van de strijd tegen de Perzen, maar ook de mogelijkheid wordt opengelaten dat de maatregel op zich genomen risico"s met zich meebracht.

De twee vertalingen die om de krans strijden zijn die van Guido Kuijper en van Christiaan Caspers. Vanwege de heldere en moderne betoogtrant en de originele en soms gedurfde vondsten heeft de jury uiteindelijk besloten de eerste prijs met overtuiging toe te kennen aan Christiaan Caspers.

Aanmoedigingsprijs
Aan de vertaling van Adriaan Demuynck heeft de jury een aanmoedigingsprijs willen toekennen. Deze vertaling valt op door de leesbaarheid: het is een vlot lopend, helder betoog met kernachtige formuleringen. Een mooi voorbeeld hiervan is de afsluiting van de eerste alinea: "Ik wil hier even kort op ingaan."
In de eerste alinea wordt de weergave van ὑμῖν αὐτοῖς gemist – niet onbelangrijk omdat Andokides daarmee een beroep doet op het eigenbelang van de Atheners.
Een foutje tegen het Grieks constateert de jury in de vierde alinea, waar ὑμῖν vertaald is met "ons"; in het Nederlands zou de jury in plaats van "zworen" liever "zwoeren" lezen.

Wat verder gemist wordt in deze vertaling is de herhaling van de cruciale begrippen μνησικακῆσαι en ὁμονοεῖν. In plaats van het benadrukken daarvan door ook in het Nederlands een herhaling te gebruiken, heeft de vertaler ervoor gekozen ze telkens verschillend te vertalen, waarbij hij graag een opvallend gebruik maakt van zegswijzen. De uitdrukking "oude koeien uit de sloot halen" wordt, vanwege het spreektaal-karakter ervan, enigszins ervaren als een stijlbreuk. De vertaling "aan hetzelfde zeel te trekken" bood de jury gelegenheid tot het bijleren van een uitdrukking!

De commissie feliciteert de genoemde vertalers en dankt alle inzenders voor hun werk en inzet. Ze hoopt ook volgend jaar weer vele, mooie en creatieve vertalingen tegemoet te kunnen zien.

Hieronder laten we u met veel plezier meegenieten van de twee winnende vertalingen en de vertaling die de aanmoedigingsprijs ontving.

Winnaar classici: Christiaan Caspers:
"Het is dan wel mijn leven dat op het spel staat, mijne heren, maar waar het op aan komt is dat uw stem straks de doorslag geeft in een kwestie van publiek belang: kan men zich verlaten op de wetten waar u voor staat, of moet men capituleren voor opportunisten en profiteurs, wil men zich niet op stel en sprong door hen de stad uit laten jagen?

Het is niet mis wat u gedaan hebt, heren, voor de eensgzindheid – ik wil dat u daarvan doordrongen bent: u hebt naar behoren en in het belang van Athene gehandeld. Daar wil ik kort iets over zeggen. In tijden van grote rampspoed, toen de stad in de greep was van de Peisitratiden en het volk de wijk had genomen, zegevierden uw voorvaderen bij Pallene in de strijd tegen de tyrannie onder leiding van mijn overgrootvader Leogoras en van diens schoonvader Charias, wiens dochter de moeder van mijn grootvader was. Uw voorouders keerden terug naar hun geboortegrond en stelden orde op zaken middels terdoodveroordelingen, verbanningen en door hun voormalige tegenstrevers als rechtelozen in de stad te laten blijven. Toen later de Perzische koning optrok tegen Griekenland besloten ze in het volle besef van de grootte van de dreigende catastrofe en van de Perzische overmacht de bannelingen terug te laten keren, de rechtelozen hun rechten terug te geven en zich met alle risico's van dien als één gemeenschap voor het behoud van Athene in te zetten. Zij bekrachtigden dit besluit met de meest bindende onderlinge overeenkomsten en wierpen zich bij Marathon op als de voorhoede van de Griekse vrijheidsstrijd tegen de Pers, in de overtuiging dat zij met hun moed de mankracht van de vijand het hoofd konden bieden. Zij vochten en wonnen. Zij vrijwaarden Griekenland van overheersing en stelden hun geboortegrond veilig, een prestatie van formaat. En last but not least: na gedane zaken zagen zij ervan af om gebeurtenissen uit het verleden op te rakelen. Denkt u zich in, de stad was met de grond gelijk gemaakt, de heiligdommen gebrandschat, de muren, de huizen, één en al ruïnes... helemaal niets had men om op te bouwen. Maar met dat ene, met enkel hun eendrachtige optreden namen uw voorouders het leiderschap over de Grieken op zich en maakten Athene tot de schitterende, grote stad die zij u nalieten.

En nu, een kleine eeuw na dato? De rampspoed die zich aan u voordeed was niet minder groot dan de hunne, en uw opstelling deed niet voor de hunne onder: u liet zien dat u vermocht wat zij vermochten. U besloot om de bannelingen terug te laten keren en gaf de rechtelozen hun rechten terug. Wat u dan nog doen kunt om hun vermogen te evenaren? Ervan afzien, heren, om het verleden op te rakelen! Bedenk daarbij dat Athene's huidige grootheid en voorspoed destijds op zo veel minder werd gebouwd. En bedenk wat de stad ook vandaag de dag vermag – mits wij, haar burgers, bereid zijn om met terughoudendheid en in eendracht met elkaar om te gaan."

Winnaar niet-classici: Ad van Dun
"Welnu, mannen, het zit zo : deze rechtszaak gaat om mij, om mij persoonlijk, maar Uw stem velt een oordeel in het algemeen belang: moeten wij vertrouwen stellen in Uw wetten òf moeten wij de informanten omkopen of zelf de stad uit vluchten en zo snel mogelijk vertrekken. Opdat U ziet, mannen, dat het er niet slecht bijstaat met wat U tot stand hebt gebracht ten aanzien van eensgezindheid, maar dat U de politiek hebt gevoerd, die U heeft betaamd en voor Uzelf van belang is geweest, wil ik daarover ook in het kort een enkel woordje zeggen. Het waren toch Uw voorvaderen, die toen er grote rampspoed over onze stad was gekomen, toen de tirannen over onze stad heersten , terwijl de democraat in ballingschap zat, ja, het waren Uw voorvaderen, die strijdend bij Pallene de overwinning hebben behaald over de tirannen. Bevel oerden Leogóras, mijn overgrootvader, en Charías. Diens dochter was de vrouw van Leogóras. En haar zoon was van ons onze grootvader. Ja, het waren Uw voorvaderen, die teruggekeerd in hun vaderstad sommigen ter dood hebben gebracht, anderen veroordeeld tot ballingschap en weer anderen, ook al hadden zij hen in de stad laten wonen, uit hun burgerrechten hebben gezet. Maar later, toen een koning optrok tegen Griekenland, hebben zij, nadat zij de omvang van de hem ter beschikking staande rijkdom en de uitrusting van de koning hadden leren kennen, het besluit genomen de ballingen weer op te nemen en de rechtelozen weer in hun burgerrechten te herstellen en een gemeenschappelijke zaak te maken van de redding uit de gevaren. Nadat zij deze maatregelen ten uitvoer hadden gebracht en elkaar plechtige eden van trouw hadden gezworen, verstoutten zij zich om zichzelf vóórop vóór alle andere Grieken op te stellen om de barbaren naar Marathon tegemoet te treden, omdat zij tot de mening waren gekomen, dat hun eigen kwaliteit voldoende was om opgesteld te kunnen worden tegenover de overmacht van die anderen; gestreden hebben zij en waren de overwinnaars, en hebben Griekenland bevrijd en hun vaderstad gered. En na zo'n prestatie te hebben geleverd, hebben zij het onbehoorlijk gevonden om ook maar iets van het vroeger gebeurde op te rakelen. Jazeker, zij hebben door dat beleid, toen zij de stad hadden overgenomen, in puin, - heiligdommen tot de grond afgebrand, stadsmuren en huizen volledig ingestort - ja, toen hebben zij , terwijl zij geen enkele hulpmiddelen hadden, door het vormen van eendracht met elkaar de heerschappij over de Grieken gevestigd en de stad aan U overgedragen zoals zij nu is en even machtig. Welnu, U hebt nu later ook zelf, - de rampen zijn niet minder dan die voor hen toen - u bent degelijke mannen uit degelijke voorouders - U hebt blijk gegeven van het hier aanwezige adeldom: U hebt het immers naar waarde geschat de ballingen weer op te nemen en de rechtelozen in hun burgerrechten te herstellen. Wat rest er dan nog voor U om op gelijke voet te komen met het adeldom van hen toen? Stop van alles op te rakelen! Want Gij, mannen, hebt gezien, dat onze stad in de tijd hiervoor vanuit een start met veel minder middelen machtig en welvarend geworden is; wat ook nu voor haar is weggelegd, als wij, haar burgers, de wil zouden opbrengen wijs en eensgezind met elkaar om te gaan."

Aanmoedigingsprijs: Adriaan Demuynck
"Zo zit de vork in de steel, heren. Deze rechtszaak is dan wel tegen mij aangespannen, maar uw vonnis zal voor heel het volk allesbepalend zijn: kan het op uw wetten vertrouwen? Of moet het die afpersers omkopen of voor hen zo snel mogelijk uit Athene vluchten? Weet goed, heren, dat uw maatregelen voor meer eensgezindheid niet slecht waren. Nee, jullie hebben gedaan wat passend en nuttig was; ik wil hier even kort op ingaan.

In een tijd van groot onheil voor onze stad, waarin de tirannen over haar heerste en het volk voor hen vluchtte, hebben jullie voorvaderen de tirannen verslagen in de slag bij Pallene! Mijn overgrootvader Leogoras had daar de leiding samen met Charias, die zijn dochter aan hem uitgehuwelijkt had – zij schonk het leven aan mijn grootvader. Zodra zij naar hun vaderland waren teruggekeerd, rekenden ze af met hun vijanden: sommigen werden gedood, anderen verbannen, enkelen mochten blijven, maar zonder burgerrechten.

Later, toen de koning tegen Griekenland optrok en onze voorvaderen ontdekten welke gigantische katastrofe de koning tegen hen voorbereidde, beslisten ze dat de bannelingen moesten terugkeren en de anderen hun burgerrechten moesten terugkrijgen, om tezamen de stad van dit gevaar te redden. Zo pakten ze het aan en ze zworen elkaar dure eden op alles wat heilig is. Onze voorvaderen namen het besluit zich als verdedigers van Griekenland in de voorste gelederen op te stellen om de hanschoen op te nemen tegen de barbaren te Marathon. Ze wisten dat hun eigen wilskracht voldoende was om weerstand te bieden aan de grote massa, en overwonnen hen in de strijd: de Grieken werden bevrijd en het vaderland gered.

Na zo’n klinkende overwinning besloot men geen oude koeien meer uit de sloot te halen. Precies om die reden konden onze voorvaderen hun verwoeste stad met haar platgebrande tempels en stadsmuren en ingestorte huizen onder handen nemen, zonder het minste spaargeld! Juist door eensgezind samen te werken, nam Athene het voortouw in Griekse wereld! Zo schitterend en machtig hebben ze de stad aan ons overgedragen.

Ook jullie hebben later niet minder grote tegenslagen gekend, maar jullie hebben bewezen dat edele kinderen de goedheid van hun edele ouders bewaren. Jullie hebben besloten bannelingen terug in de armen te nemen en rechteloze burgers in hun burgerrechten te herstellen. Aan welk deel van hun rechtschapenheid mankeert het jullie nog? Koester geen wrok, heren, want jullie weten dat onze stad voorheen uit veel kleinere fundamenten groots en welvarend is geworden. De huidige bloeiperiode van de stad kunnen wij aanhouden, als wij, haar burgers, bereid zijn ons verstand erbij te houden en aan hetzelfde zeel te trekken."

Beste collega’s,

Ongetwijfeld zijn er op dit moment belangrijkere zaken dan de Klassieke Olympiaden. Ook wij hebben begrip voor de problemen die de lockdown met zich meebrengt. Nu een zitting voor de tweede rondes organiseren staat op gespannen voet met de regels die uitgevaardigd zijn.
Toch hopen we dat ook dit jaar de leerlingen zich kunnen storten op de uitgekozen pensa en de Klassieke Olympiaden op welke manier dan ook doorgang kunnen vinden. 

Door alle onzekerheden rondom de huidige lockdown en de naderende vakanties hebben we besloten om de tweede rondes van de Klassieke Olympiaden Latijn en Grieks niet in februari te laten plaatsvinden. In die ene week of twee weken tussen het mogelijk einde van de lockdown en de voorjaarsvakantie liggen de prioriteiten zeker anders. Daarom hebben we besloten deze tweede rondes uit te stellen tot maart.

• Latijn dinsdag 9 maart 2021
• Grieks donderdag 11 maart 2021

Omdat we graag willen vasthouden aan de finalemiddag op 10 april (we blijven hoopvol), willen we ten laatste 19 maart de uitslag van de tweede ronde bekend maken. Om dit mogelijk te maken willen we wel de volgende procedure hanteren, die ook van de docenten de nodige inspanningen vraagt.

De kandidaten maken de opgaven voor de tweede ronde op school onder toezicht van een surveillant. De opgaven zullen 48 uur van te voren gemaild worden en zullen moeten worden afgedrukt (deel 1 bij voorkeur in kleur in verband met afbeeldingen bij vragen). De leerlingen werken de opgaven uit op toetspapier van de school. Van 14.00 uur tot 15.30 uur werken zij aan het eerste deel. Hierbij is alleen het gebruik van een woordenboek Latijn, respectievelijk Grieks toegestaan. Van 15.45 uur tot 16.45 uur werken zij aan de creatieve opdracht. Hierbij mogen leerlingen wel het volledige pensum, inclusief inleiding, aantekeningen en commentaar erbij houden. Deze werkstukken worden na afloop gescand en binnen 24 uur gemaild naar de organisatie. Zo kunnen wij snel starten met de correctie en uiterlijk op 19 maart de uitslag bekend maken.
Het kan zijn dat deze gang van zaken problemen met zich meebrengt. Wij vragen je om dan tijdig contact met ons op te nemen, zodat we samen een oplossing kunnen zoeken.

Als alles goed is gegaan, heb je in januari enige memorabilia en een versnapering voor de leerlingen ontvangen. We hopen dat je eraan denkt deze aan hen te geven.

Wij hopen dat alles zo duidelijk is en wij wensen je veel sterkte in deze moeilijke tijden.

De organiserende commissie

Eén week! Je hebt nog één week de tijd om je inzending te sturen voor de KO vertaalwedstrijd voor volwassenen. Vertrouw op je interpretaties, geloof in je literaire talenten en giet alles mooi in één documentje dat je voor 1 februari verzendt. Jij kan dit! Jij, samen met Andokides en/of Propertius.

Opgaven KO volwassenen vind je hier.

Beste collega,

Nu bekend is dat de scholen tot 19 januari 2021 dichtgaan, hebben we het besluit moeten nemen de 2e ronde van de Klassieke Olympiaden voor Latijn uit te stellen. We hopen dat de 2e ronde voor Grieks wel op vrijdag 22 januari kan doorgaan. Het definitieve besluit hierover zullen we nemen als er duidelijkheid is over het weer opengaan van de scholen. Dan zullen we ook een nieuwe datum voor Latijn vaststellen en je snel daarover berichten.

We willen nu al duidelijk maken welke gang van zaken ons voor ogen staat.

De opgaven zullen per mail uiterlijk 3 schooldagen voor de afname worden toegestuurd. Het afdrukken ervan moet dan natuurlijk op school gebeuren. Wel onder de noodzakelijke geheimhouding.
Op de vastgestelde dag begint de wedstrijd om 14.00 uur. In het eerste deel worden vragen voorgelegd over een deel van het pensum. Deze vragen dienen op toetspapier van de school worden gemaakt. Hierbij is alleen het gebruik van een woordenboek Latijn, respectievelijk Grieks toegestaan. Dit onderdeel duurt tot 15.30 uur. 
Na een kwartier pauze kan dan de creatieve opdracht worden uitgedeeld. Ook deze dient op toetspapier gemaakt te worden.  Hierbij mogen leerlingen wel het volledige pensum, inclusief inleiding, aantekeningen en commentaar erbij houden. Dit onderdeel eindigt om 16.45 uur. Alle opgaven mogen de leerlingen meenemen.

Bij de afname moet natuurlijk serieus gesurveilleerd worden. Wij zullen t.z.t. een verklaring mailen ter ondertekening door de rector van de school.

Wij verzoeken je dan de werkstukken te scannen en die ons zo snel mogelijk te mailen, zodat de correctie door ons dan meteen kan worden opgestart. Tevens vragen we je om de papieren werkstukken in te sturen. 

Wij hopen dat de finale toch op 10 april zal kunnen plaatsvinden. Omdat door het uitstel van de tweede ronde de periode tussen die ronde en de finale is ingekort en we de finalisten genoeg tijd willen geven om de finale voor te bereiden, willen we zo snel mogelijk met de correctie beginnen. 

Gebruikelijk is dat we de leerlingen enige memorabilia en een versnapering verstrekken. Deze zullen dit jaar door ons naar de school verstuurd worden. Dit alles zal natuurlijk voor de leerlingen Latijn en Grieks in één pakket worden verstuurd vanaf het moment dat de scholen weer geopend zijn.

Wij hopen dat alles zo duidelijk is en wij wensen je veel sterkte in deze moeilijke tijden, mooie kerstdagen en een gezond, veilig en gelukkig 2021, na een hopelijk rustgevende vakantie.

Namens de organisatie,
Alwies Cock
Danny Veldhoven

De eerste ronde van de Klassieke Olympiaden 2020-2021 loopt ten einde en dat betekent traditiegetrouw dat de opgaven voor de volwassenen worden gepubliceerd.

De wedstrijd Grieks omvat een passage uit de verdedigingsrede van Andokides. In 415 v. Chr. raakte Andokides verwikkeld in het schandaal rond de Hermokopiden en de mysteriën van Eleusis en werd verbannen. Pas rond 400 werd hij weer in Athene opgenomen. Daar verdedigde hij zich met zijn bekendste redevoering "Over de mysterië, de belangrijkste bron voor de gebeurtenissen in 415. 

Voor de wedstrijd Latijn is gekozen voor een Elegie van Propertius. Geïnspireerd door de Alexandrijnen koos Propertius in zijn elegieën voor een mix van actuele onderwerpen en mythologische verwijzingen. Hij staat bekend om zijn originele stijl en soms opmerkelijke gedachtesprongen. Het gekozen gedicht (Prop. El. II, 8) is geschreven rond 25 v. Chr. Bij de lectuur wordt het snel duidelijk hoe het met momenteel gesteld is met de relatie van Propertius en zijn geliefde ‘Cynthia’.

Een winnende vertaling voldoet aan een aantal voorwaarden. Eerst en vooral moet de brontekst uiteraard correct geïnterpreteerd zijn, waardoor we een juiste inhoud lezen. Daarnaast is de doeltekst ook een aangenaam leesbare en meeslepende tekst, waarbij de sfeer van het origineel bewaard blijft. Zorgvuldige woordkeuze en doordachte zinsbouw dragen bij tot een literair waardevolle Nederlandse tekst. De jury verwacht een vertaling waarbij de vorm van het origineel op een of andere wijze tot uitdrukking komt. Bewerkingen en creatieve eigen versies van het verhaal worden uitgesloten. In een Nederlandse vertaling wordt met alle elementen van de originele tekst iets gedaan, en staan in principe geen toegevoegde elementen, anders dan vanuit de noodzaak van het Nederlandse taaleigen. Als model voor literaire vertalingen kan men denken aan vertalingen in boekvorm zoals recent uitgegeven bij Athenaeum - Polak & Van Gennep, Historische Uitgeverij, Damon, Uitgeverij P enz.

U kunt uw vertaling per e-mail inzenden tot 1 februari 2021 naar het adres: klassiekeolympiaden@gmail.com. Wilt u bij het inzenden vermelden of u classicus bent of niet en van welke vereniging (NKV, VCN, VVG) u lid bent?

De verenigingen stellen naast eeuwige roem, die de winnaars van deze Klassieke Olympiaden ten deel valt, prachtige prijzen in de vorm van boeken beschikbaar.